Hajsyńsko-Bracławska Brygada Powstańcza

Hajsyńsko-Bracławska Brygada Powstańcza

Historia
Państwo	Ukraińska Republika Ludowa
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1920
Dowódcy
Pierwszy	atm. Ananij Wołyneć
Działania zbrojne
Wojna ukraińsko-sowiecka
Organizacja
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	1 Zaporoska DS 8 Brygada Strzelców

Hajsyńsko-Bracławska Brygada Powstańcza – oddział piechoty Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej.

W wyniku rozmów atamana Symona Petlury z naczelnikiem państwa i zarazem naczelnym wodzem wojsk polskich Józefem Piłsudskim prowadzonych w grudniu 1919, ten ostatni wyraził zgodę na tworzenie ukraińskich jednostek wojskowych w Polsce^[1].

W październiku 1919 na terenie powiatu hajsyńskiego guberni podolskiej ataman Ananij Wołyneć przystąpił do organizowania oddziału partyzanckiego. Dało to początek Hajsyńsko-Bracławskiej Brygadzie Powstańczej. Partyzanci ukraińscy działali początkowo na tyłach wojsk białogwardyjskich, a potem „czerwonych". Pod koniec marca 1920 oddział atamana Wołyncia operował w rejonie Chrystynówki i liczył kilkuset bojowników^[2]. Szczyt aktywności powstańcy prowadzili działania w południowo-wschodnich powiatach guberni podolskiej. 20 marca zajęli Hajsyn, a w kwietniu Berszad i Bracław. Pod koniec kwietnia ataman Wołyneć nawiązał kontakt z wojskami Armii Czynnej, które powracały z I pochodu zimowego. 1 maja, wspólnie z Zaporoską Dywizją Zbiorczą, powstańcy walczyli o Tulczyn. Rozkazem NDW nr 32 z 18 maja 1920 „oddział powstańczy Wołyncia w pełnym składzie” został włączony do Armii Czynnej URL. Został on poddany reorganizacji, w wyniku której utworzono samodzielny kureń i przekazano go do dyspozycji dowódcy 1 Zaporoskiej Dywizji Strzelców. Rozkazem dowódcy dywizji nr 40 z 16 czerwca 1920 wszedł on w skład nowo zorganizowanej 2 Zaporoskiej Brygady Strzelców jako Hajsyńsko-Bracławski kureń strzelców^[a].

Pod nieobecność oddelegowanego na inny odcinek etatowego dowódcy, w kureniu drastycznie spadł poziom dyscypliny. Zdarzały się przypadki okradania ludności, a wśród stanu osobowego zaczęła się rozpowszechniać bolszewicka agitacja. Zorganizowano nawet spisek przeciwko dowódcy kurenia. Wywrotowcy zwoływali zabronione w Armii URL zebrania oficerów i szeregowych, gdzie omawiano kwestie wyżywienia i pieniędzy, wybrano skarbnika i jego pomocnika, dążono do poznania planów operacyjnych sztabu, złożono podanie do sztabu dywizji odnośnie odzieży i bielizny i dążono do pociągnięcia do odpowiedzialności dowódcy kurenia za „nietaktowne zachowanie". Pięciu organizatorów nielegalnych zebrań dowódca musiał wydalić z pododdziału i skierować do dyspozycji sztabu Armii Czynnej^[3].

Rozkazem nr 57 z 20 lipca, za poczynione rabunki i gwałty kureń został rozwiązany, a szeregowi i wyposażenie miały przejść do nowo formowanego kurenia Doroszenkowskiego^[b]. W czasie reorganizacji zdezerterowali naczelnik zaopatrzenia, skarbnik i kwatermistrz. Oficerowie ci zabrali ze sobą tabor kurenia drugiego rzędu. Kilka dni później z linii frontu powrócił ataman Wołyneć, który przywiózł ze sobą drugą część swojej brygady powstańczej. 1 sierpnia powstańcy znajdowali się w rejonie Potoku Złotego. Wedle informacji sztabu sąsiedniej 5 Chersońskiej Dywizji Strzelców, ataman Wołyneć gnębi tam ludność cywilną rabunkami. Wysyła do wszystkich dywizji swoich agitatorów z wezwaniem do dezercji, wskutek czego z Dywizji Chersońskiej uciekło 20 szeregowych, a z Zaporoskiej – 80. Aby nie dopuścić do podobnych działań, 6 sierpnia Ataman Główny Symon Petlura zdecydował włączyć brygadę powstańczą Wołyncia do 3 Żelaznej Dywizji Strzelców gen. Oleksandra Udowyczenki. Ten włączył oddział do swojej 8 Brygady Strzelców^[4].

Organizacja brygady w czerwcu 1920^[4]

• dowództwo i sztab
• oddział zaopatrzenia
• sotnia dowódcy
• drużyna łączności
• oddział karabinów maszynowych
• pułk piechoty
• pułk konny

• Jacek Legieć: Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w kampanii polsko-bolszewickiej 1920 r.. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002. ISBN 83-7322-529-3.
• Andrij Rukkas: Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej–Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8098-843-9.
• Sebastian Szajdak: Polsko–ukraiński sojusz polityczno–wojskowy w 1920 roku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2005. ISBN 83-7399-132-8.