Dwór Nowosiółki

Dwór Nowosiółki
Pałac Czapskich w 1896 roku
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Rejon	oszmiański
Sielsowiet	Nowosiółki
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Położenie na mapie Białorusi
Położenie na mapie Polski w 1939
54°25′09″N 26°03′34″E/54,419167 26,059444

Dwór Nowosiółki − dawniej samodzielna miejscowość. Obecnie część Ogrodników wieś na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie oszmiańskim, w sielsowiecie Nowosiółki.

Historia

W XVI wieku Nowosiółki należały do klucza ks. Holszańskich. Z czasem przeszły na Radziwiłłów, właścicieli pobliskich Żupran. Weronika Radziwiłłówna (1754–?, córka Michała Kazimierza Radziwiłła Rybeńko i Anny Ludwiki z domu Mycielskiej) wyszła w 1772 roku za Franciszka Stanisława Hutten-Czapskiego, wnosząc mu ten majątek w posagu. Kolejnymi właścicielami byli ich męscy potomkowie, kolejno:

Karol Józef Czapski (1777–1836), szambelan Stanisława Augusta
Adam Józef Erazm (1819–1884)
Adam Ignacy (1849–1914), który tu się urodził i zmarł
Franciszek Edward (1885–1939), ostatni właściciel Nowosiółek, który tu we wrześniu 1939 roku popełnił samobójstwo^[1]^[2]^[3].

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku majątek znalazł się na terenie powiatu oszmiańskiego (ujezdu) guberni wileńskiej.

W czasach zaborów folwark w gminie Kucewicze, w powiecie oszmiańskim, w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. W 1905 roku liczył 153 mieszkańców, 4819 dziesięcin, należał do Czapskich^[4].

W latach 1921–1945 folwark a następnie majątek leżał w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie oszmiańskim, w gminie Kucewicze.

W 1931 majątek w 15 domach zamieszkiwało 156 osób^[5].

Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Żupranach i prawosławnej w Oszmianie. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Oszmianie i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Oszmianie^[6].

Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.

Pałac Czapskich

Adam Ignacy Czapski zbudował tu w 1893 roku ogromny, jeden z największych na Wileńszczyźnie, siedemnastoosiowy, dwukondygnacyjny, eklektyczny pałac z trzema ryzalitami. Skrajne ryzality były wyższe niż główny korpus. Budynek był przykryty płaskim, gładkim dachem. Wzdłuż całej elewacji ogrodowej ciągnął się duży taras, z którego do parku wiodły dwuramienne schody. Dalej było zejście do rzeczki Oszmianki. Pałac był bogato wyposażony w cenne meble i dzieła sztuki. Na ścianach wisiały obrazy Tiepola i Canaletta, na stołach podawano cenną porcelanę i srebra. Była tu bogato wyposażona biblioteka. Pałac był najzasobniejszą rezydencją Czapskich na Białej Rusi. Został spalony w czasie I wojny światowej. To, co właściciele próbowali odtworzyć, zrabowała okoliczna ludność we wrześniu 1939 roku^[2].

Pałac był oddalony o około 2 km (na północny zachód) od wsi, był otoczony parkiem krajobrazowym, znacznie starszym niż rezydencja^[2].

Do dziś z pałacu pozostało jedynie kilka strzaskanych kolumn w rumowisku gruzów w zdziczałym parku na wzgórzu. Zachowały się dwie stajnie z kamienia polnego. Stoi jeszcze ruina dawnego spichlerza, resztki młyna wodnego i parku^[3].

Majątek Nowosiółki został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego.

Dwory, pałace i zamki na Białorusi

Obwód brzeski

Dwory	Adamków ∅ Biżerewicze ∅ Duboja Hremiacze Hruszowa ∅ Hruszówka Iwacewicze Kobryń Mereczowszczyzna Nacza Piaski Perkowicze Sawejki Siehniewicze Telechany Worocewicze Zaosie
Pałace	Pałac Kosów Mańkowicze ∅ Mohylowce Mołodów ∅ Paulinowo Prużana Albrechtów (Pińsk) Pińsk Połoneczka Porzecze ∅ Różana Skoki Telechany ∅ Wistycze ∅ Wołczyn ∅ Wysokie
Zamki	Brześć ∅ Lachowicze ∅ Kamieniec Wysokie Litewskie

Obwód grodzieński

Dwory	Aleksandrowszczyzna Białe Błota Bogudzięki Borki Brakowo (Świsłocz) Choćkowce Dziergiele Gniezno Golnie ∅ Grodno – Poniemuń Gurnofel Indura Kaszubińce Kościeniewo Lebioda ∅ Lipniszki ∅ Liszki Łunna ∅ Massalany Mesztowicze Możejków Niedźwiadka Wielka Nowogródek Nowosiółki ∅ Parchimowce ∅ Podhorodno ∅ Podorosk Radziwiłłki Skidel ∅ Słonim Świsłocz Wiszniewo ∅ Zyburtowszczyzna
Pałace	Berdówka Dereczyn Grodno – Pałac Augustówek ∅ Grodno – Batorówka Grodno – Browar Grodno – Pałac Chreptowiczów Grodno – Pałac Czetwertyńskich Grodno – Nowy Zamek Grodno – Pałac Massalskich Grodno – Pałac Ogińskich ∅ Grodno – Pałac Radziwiłłów ∅ Grodno – Stanisławówka Grodno – Pałac Tyzenhauza ∅ Grodno – Pałac wiceadministratora Grodno – Pałac wicegubernatora Lebiodka (Hołowiczpole) Jabłonów ∅ Kraski Mosty Prawe Murowana Brzostowica Murowana Oszmianka Nowogródek ∅ Obryń Roś ∅ Słonim (Albertyn) Słonim – Pałac Ogińskich ∅ Szczorsy Szczuczyn Świack Tarnowszczyzna Teolin ∅ Worniany ∅ Zalesie Zdzięcioł Żemłosław Żołudek Żyrmuny
Zamki	Gieranony Gojcieniszki Grodno – Stary Zamek Holszany Krewo Lida Lubcz Mir Nowogródek

Obwód homelski

Dwory	Chojniki ∅ Dereszewicze (Sławińsk) ∅ Starogród ∅ Wyków ∅
Pałace	Barbarów ∅ Chalcz Chojniki Demianki Hołowczyce Homel – Domek myśliwski Homel Korzeniówka Krasny Brzeg Narowla
Zamki	Homel

Obwód miński

Dwory	Annopol ∅ Błoń Domatkanowice Dzierżynowo Hołynka ∅ Hrozówek Iwieniec Janowicze Kobylnik (Narocz) ∅ Komarowo Kraśniany ∅ Lubań Nowe Pole Nowy Dwór Stajki ∅ Starczyce ∅ Starzynki Strzałkowo Szemetowszczyzna ∅ Ubiel Wiszniew Wołma
Pałace	Berezyna Dukora Gródek Ostroszycki ∅ Hrozów Ignatycze (Kalinina) Kuchcice ∅ Łohojsk Łuszczyki Nadniemen Przyłuki Radziwiłłmonty Rawanicze Ruczyca (Hanuta) ∅ Siemków Snów Stańków pod Mińskiem Śmiłowicze Wołożyn
Zamki	Kleck ∅ Nieśwież Zasław

miasto Mińsk

Dwory	Łoszyca (Mińsk) Mińsk
Pałace	Mińsk – Pałac Przezdzieckich Mińsk – Pałac Sapiehów ∅ Mińsk – Pałac Wańkowiczów
Zamki	Mińsk ∅

Obwód mohylewski

Dwory	Anielin ∅ Bolin ∅ Jaźwin ∅ Łuczyce ∅ Masalszczyzna ∅ Wiszenka ∅
Pałace	Bacewicze ∅ Bobrujsk Daszkówka Żylicze k. Dobośni Hrudzinawka Krzyczew Mohylew
Zamki	Bychów Hłusk ∅ Krzyczew Świsłocz ∅

Obwód witebski

Dwory	Bardziłowicze ∅ Białe ∅ Biezdziedowicze Boryskowicze Czarnorucze ∅ Czereja ∅ Druck ∅ Druja Dymanów Hołoszewo Hromoszcze ∅ Iwańsk ∅ Janowicze ∅ Nowe Jaśniewicze ∅ Jeziorce Jody ∅ Kamieńpol Kochanowicze ∅ Konstantów ∅ Konstantynów Krykały ∅ Mańkowicze ∅ Mieżów Międzyrzecz ∅ Nacza ∅ Orzechowno Orzechowno Paule ∅ Piszczaława ∅ Pohoszcze Pyszno ∅ Rossony Serenczany ∅ Simonówka (Konstantynowo) ∅ Tabołki ∅ Uchwiszcze ∅ Wierzchów ∅ Widze Łowczyńskie Wielka Czernica ∅ Zapasiszki ∅ Zdrawniewo
Pałace	Belmont (Achremowce) ∅ Bieszenkowicze Bigosów (Wopytnaja) Boczejków ∅ Dubrowna ∅ Duniłowicze ∅ Dziedzinka Hermanowicze Horodziec Jurcewo Justynianów ∅ Laskowicze Leonpol Łuczaj ∅ Łyntupy Mosarz ∅ Norzyca ∅ Obol Opsa Oświeja Połock Połymia Postawy Sitce Smolany ∅ Witebsk Woropajewo ∅
Zamki	Czaśniki ∅ Dryssa (Wierchniedźwińsk) ∅ Dryświaty ∅ Druck ∅ Dzisna ∅ Głębokie ∅ Ikaźń ∅ Lepel ∅ Orsza ∅ Połock ∅ Smolany Suraż ∅ Ułła ∅ Witebsk ∅

Przypisy

↑ Nowosiółki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 279 ., znaczenie 21
↑ ^a ^b ^c Nowosiółki, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 252–253, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
↑ ^a ^b Nowosiółki. W: Grzegorz Rąkowski: Kresowe rezydencje. Zamki, pałace i dwory na dawnych ziemiach wschodnich II RP, tom 1: województwo wileńskie. T. 5. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, s. 150, seria: Dopalanie Kresów. ISBN 978-83-8098-093-8.
↑ Гошкевич И. И. Виленская губернія: Полный списокъ населенныхъ мѣстъ со статистическими данными о каждомъ поселеніи, составленный по оффиціальнымъ свѣдѣниямъ, Вильна, 1905, s. 236
↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 33 .
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 1156 .

Gmina Kucewicze (II Rzeczpospolita)

Siedziba gminy – Kucewicze

Miasteczko	Boruny
Wsie	Alizowo Antonowszczyzna Fedzewicze Czerany Czerkasy Czyżyszki Dajnopole Dębina Garleńszczyzna Giniowce Grygielany Małe Grygielany Wielkie Grzybowszczyzna Gudzienięta Horowe Jabrowicze Jakielowszczyzna Kamionka Koziany Kucewicze Kutorowszczyzna Lepionka Łuściszki Mielewszczyzna Mirkliszki Montociszki Mostwieliszki Możejki Nowa Słoboda Nowosiółki Nozdraczuny Ogrodniki Olany Olkiewicze Ordziewicze Ostejkiszki Pawłowce Ponarka I Ponarka II Powiaże Rudeniszki Skirdzimy I Skirdzimy II Skobiejki I Skobiejki II Smolanka Stare Boruny Stryby Strypuny Stymonie Śnipowszczyzna Trasieczynięta Trychwoście Waszczeniki Wojciechowo Wojniewicze Wojtasze Zabłocie Zaborce Zubowszczyzna
Zaścianek	Antoniszki Antonowo Bałasze Blindziny Boczkieły Borówka Cegielnia Chodorki Czerniszki Daniłowszczyzna Dąbrowa Górele Hamzicze Jagłowe Pole Jakielowszczyzna Jakubieliszki Janowo Józefowo Kirdziszki Koraziszki Koziany Kuźmiszki Malinówka Michałowo I Michałowo II Mokre Nikryszki Nowa Nowinka Okowieńszczyzna Olgieciszki Pobiedzieńszczyzna Podbałwaniszki Poddębie Ponara Rogiszki Rojsty Rosaniszki Samosiewo Scheda Skirdzilewo Skirdzimy Skobiejki Smolarnia I Smolarnia II Sorokiszki Stymonie Szkiłądziszki Szymonowo Węgły Wielkie Pole Wiszniowy Ług Zarzecze Zienowszczyzna Nowa Zienowszczyzna Stara Żundziszki
Folwarki	Adamowo Adampol Antoniszki Bałasze Brazgałowszczyzna Chodorki Dubny Gaj Garleńszczyzna Iwaniszki Janowo Janowszczyzna Józefpol Kazimierzowo Kuszlewszczyzna Lunina Montociszki Mostwieliszki Możejki Nowe Adamowo Olgieciszki Olkiewicze Osinówka Ostejkiszki Ożyszki Pasieki Stymońskie Paulinowo Piliki Poddębie Ponara Ponarka Potroki Romanowszczyzna Skirdzimy Stanki Strypuny Węgły Wołosowszczyzna
Kolonie	Antonowo Bohuszki Czernuszka Dębniak Fronopol Jadwigowo Janina Konstantynowo Krzemieszowo Łatowicze Olany Pasieki Zamościańskie Pietkowszczyzna
Majątki	Antonowo Kucewicze Nowosiółki Olany Skirdzimy Stymonie
Osada	Cerkowie
Leśniczówka	Cegielnia Łatowicze Sosnówka Trykole
Okolica szlachecka	Ginkowszczyzna Hamzicze Moczyły Nowodworce Olany Ożyszki Tałmuciszki
Osada młyńska	Skobiejki