Pałac Radziwiłłów w Wilnie
Wejście do pałacu | |||
Państwo | Litwa | ||
---|---|---|---|
Okręg | |||
Miejscowość | Wilno | ||
Adres | ul. Wileńska 24 | ||
Typ budynku | pałac | ||
Styl architektoniczny | barok | ||
Architekt | Constantino Tencalla | ||
Inwestor | |||
Kondygnacje | 3 | ||
Rozpoczęcie budowy | po 1640 | ||
Ukończenie budowy | 1653 | ||
Ważniejsze przebudowy | 1840 | ||
Zniszczono | 1655 | ||
Pierwszy właściciel | |||
Kolejni właściciele | |||
Obecny właściciel | Wileński Uniwersytet Techniczny im. Giedymina, Wydział Architektury | ||
Położenie na mapie Wilna | |||
Położenie na mapie Litwy | |||
54°41′02″N 25°16′49″E/54,683889 25,280278 | |||
|
Pałac Radziwiłłów (Pałac Januszowski), (litewski: Radvilų rūmai) – późnorenesansowy pałac na Starym Mieście w Wilnie, na Litwie. Znajduje się przy ulicy Wileńskiej 24 oraz przy ulicach Dobroczynnej 3 i Ludwisarskiej 2. Był to drugi pałac Radziwiłłów z linii na Birżach pod względem znaczenia po starszym Pałacu Bogusławowskim, ale największy w Wilnie.
Historia
W XVI w. należał do Kiszków, którzy posiadali tam drewniany dwór. Prawdopodobnie w związku z małżeństwem Barbary z Kiszków z Jerzym Radziwiłłem Herkulesem (zm. 1541), kasztelanem wileńskim i hetmanem wielkim litewskim, stał się własnością rodu Radziwiłłów i był dziedziczony kolejno przez Mikołaja „Rudego” oraz jego syna Krzysztofa „Pioruna”[1]. Obecny budynek został zbudowany na polecenie hetmana wielkiego litewskiego, wojewodę wileńskiego Janusza Radziwiłła. Budowę rozpoczęto po 1640 roku, a ukończono przed rokiem 1653. Twórcą projektu był architekt królewski Constantino Tencalla, a wykonawcami budowniczy Jan Ulrich i Wilhelm Pohl[1]. Od imienia fundatora pałac był nazywany Pałacem Januszowskim, dla odróżnienia od innego pałacu Radziwiłłów w Wilnie na Puszkarni zwanego Pałacem Bogusławowskim (dziś nieistniejącego). W 1655 r. zmarł jego właściciel Janusz, a Bogusław Radziwiłł, ożeniony z jego córką Anna Marią, przejął pałac. Budynek został zniszczony w 1655 roku w czasie najazdu moskiewskiego 1655-1660 i wojny północnej. Bogusław Radziwiłł zamierzał wyremontować pałac, w którym przygotowano do użytkowania jeden z pawilonów, jednak prac nie rozpoczęto przed jego śmiercią. Nieświescy spadkobiercy nie byli zainteresowani rewaloryzacją dóbr swoich kalwińskich kuzynów, zwłaszcza, że mieli rodowe pałace i nieruchomości w Wilnie niezagrożone przejęciem w ramach sporów o dobra neuburskie[1].
W XIX wieku rozebrano trzy pawilony oraz dwa skrzydła, w miejscu których powstała zabudowa kamieniczna[1]. Dominik Hieronim Radziwiłł przekazał pałac Wileńskiemu Towarzystwu Dobroczynności. W czasie I wojny światowej został częściowo zrujnowany i przetrwało tylko północne skrzydło pałacu. W okresie międzywojennym zostały jedynie fragmenty ruin, nie dające wyobrażenia o jego architekturze i przepychu. Dziedziniec został zabudowany prowizorycznymi obiektami. Jeden z pawilonów odrestaurowano w 1984 roku. Od 1990 znajduje się w nim pododdział Litewskiego Muzeum Sztuki. W części pałacu utrzymanego w stylu manieryzmu, a w XVII w. zwanego „Wileńskim Luwrem”, przez długi czas eksponowane było malarstwo zagraniczne (Europy Zachodniej i Środkowej, Rosji) oraz 165 portretów rodziny Radziwiłłów. Niektóre części pałacu nadal pozostają zrujnowane.
Architektura
Budowli nadano nietypowy, jak na 1 połowę XVII wieku kształt i plan. Stworzono kompozycję opartą na planie „U”, składającą się z pięciu trzykondygnacyjnych pawilonów, czterech w narożach i jednym w centrum, połączonych piętrowymi segmentami[1]. Ukształtowany został w ten sposób paradny dziedziniec otwierający się jedną stroną do ulicy. Istnienie trójskrzydłowej i pięciopawilonowej kompozycji potwierdza plan sytuacyjny z ok. 1737 r. Pierwotna koncepcja ideowa w przeważającej mierze została zrealizowana[1]. Pałac Radziwiłła stanowi przekład adaptacji koncepcji paryskiego Pałacu Luksemburskiego (1610-1630; Salomon de Brosse) w rezydencjonalnej architekturze Rzeczypospolitej. Cechą charakterystyczną było wprowadzenie dużych pawilonów połączonych niższymi skrzydłami. Powyższy model wywodzi się z renesansowej architektury, gdy średniowieczne wieże przekształcono w wieżowe ryzality, a następnie rozrosły się one do okazałych pawilonów. Tego typu rozwiązania architektoniczne pojawiły się w Rzeczypospolitej w czasach panowania Władysława IV Wazy i związano je ściśle z treściami militarnymi, apologetyzacją rycerskiej profesji[1]. Podobne założenia powstały w Podhorcach (1634-1640; atryb. proj. C. Tencalla) oraz w Warszawie, gdzie formę pawilonową nadano Arsenałowi Królewskiemu (1638-1640; C. Tencalla?)[1].
Galeria
- Medal Sebastiana Dadlera z 1653 roku, na rewersie widok pałacu
- Południowo-zachodni portal wschodniego skrzydła pałacu
-
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Tadeusz Bernatowicz, Książęcy splendor w stolicy. Rezydencje i dobra Radziwiłłów w. Wilnie XVI–XVIII wieku, [w:] HISTORIA – KONSERWACJA – REWITALIZACJA. Funkcjonowanie rezydencji regionu łódzkiego w kontekście doświadczeń europejskich. Prace dedykowane pamięci Profesora Leszka Kajzera, Łódź 2016, s. 17-40.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona internetowa Muzeum w Pałacu. ldm.lt. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
- Pałac Radziwiłłów na stronie internetowej vilnius-tourism.lt
- Pałac na stronie internetowej radzima.org
- p
- d
- e
- p
- d
- e
Okręg kłajpedzki |
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Okręg kowieński |
| ||||||
Okręg mariampolski |
| ||||||
Okręg olicki |
| ||||||
Okręg poniewieski |
| ||||||
Okręg szawelski |
| ||||||
Okręg tauroski |
| ||||||
Okręg telszański |
| ||||||
Okręg uciański |
| ||||||
Okręg wileński |
|