Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie

Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie

374 z dnia 21.10.1959 r.[1]
kolegiata, kościół parafialny
Państwo	Polska
Miejscowość	Wolin
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Parafia św. Mikołaja Biskupa w Wolinie
Wezwanie	św. Mikołaja Biskupa
Wspomnienie liturgiczne	6 grudnia
Historia Data zakończenia budowy XII wiek Data poświęcenia 15 października 2000 Data zniszczenia • przez 1945 działania wojenne podczas II wojny światowej Data odbudowy 1988-1998
Dane świątyni Styl gotyk Świątynia • materiał bud. • cegła Ołtarz • liczba ołtarzy 1 Liczba naw 1
Położenie na mapie Wolina Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie
Położenie na mapie Polski Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie
Położenie na mapie powiatu kamieńskiego Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie
Położenie na mapie gminy Wolin Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie
53°50′35″N 14°36′55″E/53,843056 14,615278
Multimedia w Wikimedia Commons

Kolegiata św. Mikołaja Biskupa – kościół parafialny – kolegiata^[2] – w Wolinie wybudowany u schyłku XIII wieku.

Jest to halowa, trójnawowa ceglana budowla gotycka w formie pseudobazyliki^[3] . Została zbudowana na planie prostokąta, zakończona dwoma blendowanymi szczytami. Po zachodniej stoi wieża na planie kwadratu zwieńczona dachem hełmowym^[3] . Nad wejściem od strony zachodniej, oraz nad ścianami znajduje się empora chórowa. W prezbiterium od strony wschodniej znajdują się dwa ogromne okna pokryte witrażami^[3] . Pomiędzy oknami nad tabernakulum wisi obraz oraz krzyż.

We wnętrzu jest obraz patrona świątyni: św. Mikołaja, kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej^[3]  oraz figura Matki Boskiej Fatimskiej^[3] . Ponadto znajdują się obrazy Jezusa Miłosiernego, Matki Boskiej Ostrobramskiej oraz płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej^[3] . W kościele znajduje się drewniana chrzcielnica.

Źródła podają, że kościół wzniesiony został pomiędzy XII a XIV wiekiem^[4] . Świątynia wzmiankowana po raz pierwszy w 1288 roku, przy okazji przekazania zakonowi cysterek^[3] [4] . Z roku 1343 pochodzi porozumienie, na mocy którego patronat nad kilkoma ołtarzami z prawem do mszy świętych objęła rada miejska. W wieku XV (prawdopodobnie przez osuwanie się gruntu) obiekt został przebudowany^[4] . Pierwszym protestanckim pastorem został w 1535 Jan Bugenhagen – rodowity wolinianin i uczeń Marcina Lutra. W 1628 kościół strawił pożar, a jego odbudowa trwała niemal 100 lat^[3] . Obiekt przechodził także liczne generalne remonty. W latach: 1857, 1860 i 1879^[3] . W latach 1857–1898 (lub w 1889^[4] ) zburzono ściany naw bocznych i postawiono nowe neogotyckie, a także częściowo przemurowano ścianę wschodnią^[4]  oraz III kondygnację wieży^[4]  i jej zwieńczenie. Na wieży umieszczono daty: 1706–1897.

Podczas II wojny światowej świątynia została zniszczona niemal w zupełności (straty rzędu 80 procent)^[3] [4] . Zniszczone zostały dach i stropy nad korpusem oraz dach hełmowy na wieży^[5] . Runęła część wschodniego szczytu i prawie wszystkie filary nawy południowej^[5] . Uszkodzeniu uległy mury kapitalne korpusu i wieży oraz pozostałe filary wraz ze ścianą arkadową^[5] . Mury wzdłużne od ich poprzecznych powiązań rozspoiły się^[5] . Pozostały mury obwodowe, ale bez części południowej, elewacja wschodnia i fragment szczytu oraz filary po stronie północnej, jeden filar po stronie południowej i mury obwodowe wieży^[4] . W latach 1960–1961 obiekt został częściowo odgruzowany przez szczeciński oddział Przedsiębiorstwa Państwowych Pracowni Konserwacji Zabytków^[4] . W latach 60. XX wieku władze państwowe nakazały rozebrać częściowo mury dawnej świątyni^[6] . W tym samym czasie rozebrano też pozostałości kościoła św. Jerzego. W latach 1971–1972 Zakład Architektury Politechniki Warszawskiej sporządził dokumentację techniczną z koncepcją zabezpieczenia kościoła jako tzw. trwała ruina^[4] . Prace zabezpieczające rozpoczęto w roku 1972, a zakończono trzy lata później w roku 1975^[4] . W tym czasie zburzono (bez uzasadnienia) ścianę południową^[4] , zaankrowano wolnostojące filary nawy południowej^[4] . W ścianie północnej założono metalową konstrukcję ściągów^[4] . Poza tym wzmocniono pozostałe filary, zamurowano wyrwy, zreperowano koronę arkad i ściany wschodniej, wylano wieniec żelbetowy, zabezpieczono wieżę przez założenie stropów żelbetowych i wyczyszczenie lica wieży z zewnątrz^[4] . Pierwszy duży remont od czasów wojny polegał na odbudowie wieży kościoła w roku 1978 z przeznaczeniem na punkt widokowy^[4]  i przywróceniu funkcji sakralnych całemu obiektowi. Do kompleksowej odbudowy przygotowania rozpoczął proboszcz Andrzej Majewicz^[6] , a same prace rozpoczęły się w roku 1988, po przekazaniu ówczesnej parafii świętego Stanisława. Odbudowę kościoła opracowywał architekt Janusz Nekanda-Trepka^[6] . Autorami koncepcji odbudowy świątyni, trwającej do 1998 roku, byli: Z. Becker, I. Kukla i Stefan Kwilecki. W 2009 roku wstawiono witraże przedstawiające historię Zbawienia, od Protoewangelii do czasów nam współczesnych, projektu Janusza Sobczyka wykonane w jego pracowni Ars Antiqua.

Parafia św. Stanisława w Wolinie erygowana została 1 czerwca 1951 roku, a zmiana siedziby i tytułu parafii nastąpiła 6 grudnia 2000 roku, kiedy był już odbudowany i poświęcony kościół św. Mikołaja. Nieco wcześniej, 15 października, kościół został poświęcony^[3] .

• Janusz Gierlasiński: Problemy odbudowy kościoła pw. św. Mikołaja w Wolinie w latach 1989–2000. Toruń: AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 2016.
• ks. Roman Kostynowicz: Pomniki architektury sakralnej diecezji szczecińsko-kamieńskiej i kościoły miast biskupich w malarstwie i grafice Wiesława Śniadeckiego. Wyd. 1. Szczecin: Wydawnictwo Polskie Pismo i Książka, 1991.
• Lubomira Madejska: Prace konserwatorskie w woj. szczecińskim w latach 1955-1975. Kraków, Warszawa: Ochrona Zabytków 45/1-2, 1992.
• Paulina Matysiak: Kościoły Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Nasze dziedzictwo. T. II. Bydgoszcz: Ikona, 2012. ISBN 978-83-934287-2-4. OCLC 812720232. (pol. • niem.).