Artysta narodowy
Artysta narodowy (słow. národný umelec, czes. národní umělec) – honorowy tytuł Republiki Czechosłowackiej, przyznawany artystom narodowości czeskiej lub słowackiej. Przyjęty został ustawą Zgromadzenia Narodowego Republiki Czechosłowackiej 20 kwietnia 1948 roku. Prawo weszło w życie z dniem 6 maja 1948 roku ustawą nr 130/1948[1]. Na jej mocy prezydent mógł przyznać tytuł artyście narodowości czeskiej lub słowackiej, którego działalność artystyczna prezentuje szczególnie wysoki poziom i wyjątkowe znaczenie dla wzbogacania kultury narodowej[1]. Nagroda mogła zostać też przyznana pośmiertnie[2].
Ustawa nr 79/1953 z dnia z 16 września 1953 roku wprowadzała zmianę do ustawy i zmieniła określenie narodowości artysty z czeskiej i słowackiej na obywatela czechosłowackiego[1]. Tytuł został przyznany nie tylko za prawdziwe walory artystyczne, ale także za polityczną zgodność z panującym w tym czasie reżimem. Artysta narodowy otrzymywał dożywotnią emeryturę honorową równą profesorowi uniwersyteckiemu. Zostało to zmienione przez zmianę ustawy, na mocy której emerytura przyznawana była uznaniowo przez rząd[1]. Dzięki temu przyznanie tytułu i emerytury stało się jednym z narzędzi władzy politycznej do kierowania życiem artystycznym w Republice Czeskiej[3].
Jeszcze zanim ustawa weszła w życie, rząd powołał w sumie 33 artystów narodowych. Na posiedzeniu rządu w dniu 9 listopada 1945 roku, w związku z przyznaniem honorowego tytułu malarzowi Ludvíkowi Kubie, Maxowi Švabinskiemu, Václavowi Špálowi i Václavowi Rabasowi, opracowano wymóg odpowiedniej podstawy prawnej do przyznania tego tytułu. Tytuł został przyznany przez Prezydenta Republiki. Artysta narodowy miał prawo nosić odznakę honorową.
Obecnie tytuł nie jest przyznawany. Został zniesiony w 1990 roku na mocy ustawy nr 404/1990[4].
Lista nagrodzonych
Lp. Laureat Aktywność Rok przyznania Narodowość Uwagi 1. Hora, JosefJosef Hora pisarz 1945 czeska pośmiertnie 2. Bezruč, PetrPetr Bezruč poeta 1945 czeska 3. Kuba, LudvíkLudvík Kuba malarz 1945 czeska 4. Rabas, VáclavVáclav Rabas malarz 1945 czeska 5. Špála, VáclavVáclav Špála malarz 1945 czeska 6. Švabinský, MaxMax Švabinský malarz 1945 czeska 7. Foerster, Josef BohuslavJosef Bohuslav Foerster kompozytor 1945 czeska 8. Jesenský, JankoJanko Jesenský poeta 1945 słowacka 9. Neumann, Stanislav KostkaStanislav Kostka Neumann poeta 1945 czeska 10. Novák, VítězslavVítězslav Novák kompozytor 1945 czeska 11. Jurkovič, DušanDušan Jurkovič architekt 1945 słowacka 12. Šrámek, FráňaFráňa Šrámek poeta 1946 czeska 13. Toman, KarelKarel Toman poeta 1946 czeska pośmiertnie 14. Kvapil, JaroslavJaroslav Kvapil poeta 1946 czeska 15. Procházka, AntonínAntonín Procházka malarz 1946 czeska pośmiertnie 16. Vydra, VáclavVáclav Vydra aktor 1946 czeska 17. Šaloun, LadislavLadislav Šaloun rzeźbiarz 1946 czeska 18. Vančura, VladislavVladislav Vančura pisarz 1946 czeska pośmiertnie 19. Heřman, JanJan Heřman pianista 1946 czeska 20. Kostka, FerdišFerdiš Kostka twórca ludowy 1946 słowacka 21. Krasko, IvanIvan Krasko poeta 1946 słowacka 22. Zítek, VilémVilém Zítek śpiewak operowy 1946 czeska 23. Podjavorinská, ĽudmilaĽudmila Podjavorinská pisarka 1947 słowacka 24. Dostalová, LeopoldaLeopolda Dostalová aktorka 1947 czeska 25. Majerová, MarieMarie Majerová pisarka 1947 czeska 26. Nasková, RůženaRůžena Nasková aktorka 1947 czeska 27. Slančíková-Timrava, BoženaBožena Slančíková-Timrava pisarka 1947 słowacka 28. Lada, JosefJosef Lada malarz 1947 czeska 29. Langer, FrantišekFrantišek Langer pisarz 1947 czeska 30. Olbracht, IvanIvan Olbracht pisarz 1947 czeska 31. Tilschová, Anna MariaAnna Maria Tilschová pisarka 1947 czeska 32. Zelenka, LadislavLadislav Zelenka wiolonczelista 1947 czeska 33. Skupa, JosefJosef Skupa lalkarz 1948 czeska 34. Kroha, JiříJiří Kroha architekt 1948 czeska 35. Jilemnický, PeterPeter Jilemnický pisarz 1949 słowacka pośmiertnie 36. Jeremiáš, OtakarOtakar Jeremiáš kompozytor 1950 czeska 37. Beníšková, OtýlieOtýlie Beníšková aktorka 1952 czeska 38. Kráľ, FraňoFraňo Kráľ pisarz 1953 słowacka 39. Nezval, VítězslavVítězslav Nezval pisarz 1953 czeska 40. Pujmanová, MarieMarie Pujmanová pisarka 1953 czeska 41. Benka, MartinMartin Benka malarz 1953 słowacka 42. Průcha, JaroslavJaroslav Průcha aktor 1953 czeska 43. Smolík, FrantišekFrantišek Smolík aktor 1953 czeska 44. Štěpánek, ZdeněkZdeněk Štěpánek aktor 1953 czeska 45. Burian, Emil FrantišekEmil František Burian reżyser i kompozytor 1954 czeska 46. Škoda, JanJan Škoda reżyser 1954 czeska 47. Baldová, ZdeňkaZdeňka Baldová aktorka 1955 czeska 48. Bagar, AndrejAndrej Bagar aktor 1955 słowacka 49. Borodáč, JánJán Borodáč aktor 1955 słowacka 50. Pokorný, KarelKarel Pokorný rzeźbiarz 1956 czeska 51. Schneider-Trnavský, MikulášMikuláš Schneider-Trnavský kompozytor 1956 słowacka 52. Talich, VáclavVáclav Talich dyrygent 1957 czeska 53. Jindřich, JindřichJindřich Jindřich kompozytor 1957 czeska 54. Suchoň, EugenEugen Suchoň kompozytor 1958 słowacka 55. Chalabala, ZdeněkZdeněk Chalabala dyrygent 1958 czeska 56. Krásová, MartaMarta Krásová śpiewaczka operowa 1958 czeska 57. Lauda, JanJan Lauda rzeźbiarz 1958 czeska 58. Makovský, VincencVincenc Makovský rzeźbiarz 1958 czeska 59. Otava, ZdeněkZdeněk Otava śpiewak operowy 1958 czeska 60. Pešek, LadislavLadislav Pešek aktor 1958 czeska 61. Rada, VlastimilVlastimil Rada malarz 1958 czeska 62. Vojta, JaroslavJaroslav Vojta aktor 1958 czeska 63. Glazarová, JarmilaJarmila Glazarová pisarka 1959 czeska 64. Sedláček, VojtěchVojtěch Sedláček malarz 1959 czeska 65. Podvalová, MarieMarie Podvalová śpiewaczka operowa 1960 czeska 66. Tauberová, MariaMaria Tauberová śpiewaczka operowa 1960 czeska 67. Nový, KarelKarel Nový pisarz 1960 czeska 68. Svolinský, KarelKarel Svolinský malarz 1961 czeska 69. Borodáčová, OľgaOľga Borodáčová aktorka 1961 słowacka 70. Meličková, HanaHana Meličková aktorka 1961 słowacka 71. Urbánková, JarmilaJarmila Urbánková aktorka 1962 czeska 72. Beneš, VincencVincenc Beneš malarz 1963 czeska 73. Trnka, JiříJiří Trnka malarz 1963 czeska 74. Werich, JanJan Werich aktor i pisarz 1963 czeska 75. Pelc, AntonínAntonín Pelc malarz 1963 czeska 76. Fulla, ĽudovítĽudovít Fulla malarz 1963 słowacka 77. Bednář, VáclavVáclav Bednář śpiewak operowy 1963 czeska 78. Blachut, BenoBeno Blachut śpiewak operowy 1963 czeska 79. Pivec, JanJan Pivec aktor 1963 czeska 80. Bazovský, Miloš AlexanderMiloš Alexander Bazovský malarz 1964 słowacka 81. Alexy, JankoJanko Alexy malarz 1964 słowacka 82. Haken, EduardEduard Haken śpiewak operowy 1964 czeska 83. Höger, KarelKarel Höger aktor 1964 czeska 84. Kubín, Josef ŠtefanJosef Štefan Kubín pisarz 1964 czeska 85. Novomeský, LadislavLadislav Novomeský poeta 1964 słowacka 86. Fragner, JaroslavJaroslav Fragner architekt 1965 czeska 87. Frič, MartinMartin Frič reżyser 1965 czeska 88. Šejbalová, JiřinaJiřina Šejbalová aktorka 1965 czeska 89. Belluš, EmilEmil Belluš architekt 1965 słowacka 90. Neumann, StanislavStanislav Neumann aktor 1965 czeska 91. Šmeral, VladimírVladimír Šmeral aktor 1965 czeska 92. Cikker, JánJán Cikker kompozytor 1966 słowacka 93. Zrzavý, JanJan Zrzavý malarz 1966 czeska 94. Hrubín, FrantišekFrantišek Hrubín poeta 1966 czeska 95. Seifert, JaroslavJaroslav Seifert poeta 1966 czeska 96. Závada, VilémVilém Závada poeta 1966 czeska 97. Budský, JozefJozef Budský reżyser 1966 czeska 98. Blaho, JánJán Blaho śpiewak operowy 1966 słowacka 99. Ančerl, KarelKarel Ančerl dyrygent 1966 czeska 100. Krombholc, JaroslavJaroslav Krombholc dyrygent 1966 czeska 101. Záhorský, BohušBohuš Záhorský aktor 1966 czeska 102. Kostka, JozefJozef Kostka rzeźbiarz 1966 słowacka 103. Moyzes, AlexanderAlexander Moyzes kompozytor 1966 słowacka 104. Smrek, JánJán Smrek poeta 1966 słowacka 105. Nowak, VilémVilém Nowak malarz 1967 czeska Willi Nowak 106. Vycpálek, LadislavLadislav Vycpálek kompozytor 1967 czeska 107. Hoffmeister, AdolfAdolf Hoffmeister malarz i pisarz 1967 czeska 108. Slavíček, JanJan Slavíček malarz 1967 czeska 109. Brož, JosefJosef Brož malarz 1967 czeska 110. Stodola, IvanIvan Stodola pisarz 1967 słowacka 111. Strnadel, AntonínAntonín Strnadel malarz 1967 czeska 112. Holan, VladimírVladimír Holan poeta 1968 czeska 113. Hubová, MáriaMária Hubová śpiewaczka operowa 1968 słowacka 114. Kůra, MiroslavMiroslav Kůra tancerz i choreograf 1968 czeska 115. Plicka, KarolKarol Plicka aktor i reżyser 1968 czeska 116. Scheinpflugová, OlgaOlga Scheinpflugová aktorka i pisarka 1968 czeska 117. Svoboda, JosefJosef Svoboda scenograf 1968 czeska 118. Kohout, EduardEduard Kohout aktor 1968 czeska 119. Radok, AlfrédAlfréd Radok reżyser 1968 czeska tytuł odebrany po emigracji 120. Skálová, OlgaOlga Skálová tancerka i choreografka 1968 czeska 121. Tröster, FrantišekFrantišek Tröster scenograf 1968 czeska 122. Deyl, RudolfRudolf Deyl aktor 1968 czeska 123. Stupka, FrantišekFrantišek Stupka skrzypek i dyrygent 1968 czeska pośmiertnie 124. Hložník, VincentVincent Hložník malarz 1968 słowacka 125. Mudroch, JánJán Mudroch malarz 1968 słowacka pośmiertnie 126. Štefunko, FraňoFraňo Štefunko rzeźbiarz 1968 słowacka 127. Steimar, JiříJiří Steimar aktor 1968 czeska zmarł w dzień nadania tytułu 128. Bielik, PaľoPaľo Bielik reżyser filmowy i aktor 1968 słowacka 129. Kadár, JánJán Kadár reżyser filmowy 1968 słowacka tytuł odebrany po emigracji 130. Klos, ElmarElmar Klos reżyser filmowy 1968 czeska 131. Vávra, OtakarOtakar Vávra reżyser filmowy 1968 czeska 132. Fuchs, BohuslavBohuslav Fuchs architekt 1968 czeska 133. Lidický, KarelKarel Lidický rzeźbiarz 1968 czeska 134. Česányiová, MargitaMargita Česányiová śpiewaczka operowa 1968 słowacka 135. Kostra, JánJán Kostra poeta 1969 słowacka 136. Matuška, AlexanderAlexander Matuška krytyk literacki 1969 słowacka 137. Želibský, JánJán Želibský malarz 1969 słowacka 138. Bartošová-Schützová, HelenaHelena Bartošová-Schützová śpiewaczka operowa 1970 słowacka 139. Jamnický, JánJán Jamnický aktor 1970 słowacka 140. Zeman, KarelKarel Zeman reżyser filmowy 1970 czeska 141. Grus, JaroslavJaroslav Grus malarz 1970 czeska 142. Zábranský, AdolfAdolf Zábranský malarz 1970 czeska 143. Dohnal, JiříJiří Dohnal aktor 1971 czeska 144. Kurandová, JarmilaJarmila Kurandová aktorka 1971 czeska 145. Marvan, JaroslavJaroslav Marvan aktor 1971 czeska 146. Milly, DeziderDezider Milly malarz 1971 słowacka 147. Plávka, AndrejAndrej Plávka pisarz 1971 słowacka 148. Poničan, JánJán Poničan pisarz 1971 słowacka 149. Pribiš, RudolfRudolf Pribiš rzeźbiarz 1971 słowacka 150. Týrlová, HermínaHermína Týrlová reżyserka filmów animowanych 1971 czeska 151. Wiesner, RichardRichard Wiesner malarz 1971 czeska 152. Černý, LadislavLadislav Černý wiolonczelista 1971 czeska 153. Dvorský, BohumírBohumír Dvorský malarz 1971 czeska 154. Foltýn, FrantišekFrantišek Foltýn malarz 1972 czeska 155. Kollár, JozefJozef Kollár malarz 1972 słowacka 156. Vejražka, VítězslavVítězslav Vejražka aktor 1972 czeska 157. Horov, PavolPavol Horov poeta 1972 słowacka 158. Nemčík, JúliusJúlius Nemčík malarz 1972 słowacka 159. Benda, BřetislavBřetislav Benda rzeźbiarz 1973 czeska 160. Rybák, JosefJosef Rybák pisarz 1973 czeska 161. Huba, MikulášMikuláš Huba aktor 1973 słowacka 162. Záborský, ViliamViliam Záborský aktor 1973 słowacka 163. Steklý, KarelKarel Steklý reżyser filmowy 1973 czeska 164. Medvecká, MáriaMária Medvecká malarka 1974 słowacka 165. Králik, ŠtefanŠtefan Králik dramaturg 1974 słowacka 166. Figuli-Šusterová, MargitaMargita Figuli-Šusterová pisarka 1974 słowacka 167. Domanínská-Vyčichlová, LibušeLibuše Domanínská-Vyčichlová śpiewaczka operowa 1974 czeska 168. Kratochvíl, Miloš VáclavMiloš Václav Kratochvíl pisarz 1974 czeska 169. Malejovský, JosefJosef Malejovský rzeźbiarz 1974 czeska 170. Souček, KarelKarel Souček malarz 1974 czeska 171. Toman, JosefJosef Toman pisarz 1974 czeska 172. Drottnerová, MartaMarta Drottnerová baletnica i choreografka 1975 czeska najmłodszy z artystów narodowych 173. Eckert, OttoOtto Eckert rzeźbiarz 1975 czeska 174. Lýsek, FrantišekFrantišek Lýsek chórmistrz 1975 czeska 175. Říha, BohumilBohumil Říha pisarz 1975 czeska 176. Štěch, KarelKarel Štěch malarz 1975 czeska 177. Šubrtová, MiladaMilada Šubrtová śpiewaczka operowa 1975 czeska 178. Taufer, JiříJiří Taufer poeta 1975 czeska 179. Čemický, LadislavLadislav Čemický malarz 1975 słowacka 180. Kardoš, DeziderDezider Kardoš kompozytor 1975 słowacka 181. Mináč, VladimírVladimír Mináč pisarz 1975 słowacka 182. Vychodil, LadislavLadislav Vychodil scenograf 1975 słowacka 183. Bahna, VladimírVladimír Bahna reżyser i scenarzysta 1976 słowacka 184. Holéczyová, ElenaElena Holéczyová pisarka i scenarzystka 1976 słowacka 185. Bouda, CyrilCyril Bouda malarz 1976 czeska 186. Dobiáš, VáclavVáclav Dobiáš kompozytor 1976 czeska 187. Jiroudek, FrantišekFrantišek Jiroudek malarz 1976 czeska 188. Seidel, JanJan Seidel kompozytor 1976 czeska 189. Smetáček, VáclavVáclav Smetáček dyrygent 1976 czeska 190. Žídek, IvoIvo Žídek śpiewak operowy 1976 czeska 191. Kovářík, FrantišekFrantišek Kovářík aktor 1976 czeska 192. Bauch, JanJan Bauch malarz i rzeźbiarz 1977 czeska 193. Dubay, OrestOrest Dubay malarz 1977 słowacka 194. Neumann, VáclavVáclav Neumann dyrygent 1977 czeska 195. Přibyl, VilémVilém Přibyl śpiewak operowy 1977 czeska 196. Slovák, LadislavLadislav Slovák dyrygent 1977 słowacka 197. Suk, JosefJosef Suk skrzypek 1977 czeska 198. Válek, MiroslavMiroslav Válek poeta 1977 słowacka 199. Jílek, FrantišekFrantišek Jílek dyrygent 1978 czeska 200. Kaplický, VáclavVáclav Kaplický pisarz 1978 czeska 201. Kroner, JozefJozef Kroner aktor 1978 słowacka 202. Menšík, VladimírVladimír Menšík aktor 1978 czeska 203. Mihálik, VojtechVojtech Mihálik poeta 1978 słowacka 204. Očenáš, AndrejAndrej Očenáš kompozytor 1978 słowacka 205. Petrovická, JiřinaJiřina Petrovická aktorka 1978 czeska 206. Růžek, MartinMartin Růžek aktor 1978 czeska 207. Smrčková, LudvikaLudvika Smrčková artystka 1978 czeska 208. Studený, FrantišekFrantišek Studený malarz 1978 słowacka 209. Šimák, LevLev Šimák malarz 1978 czeska 210. Zachar, Karol L.Karol L. Zachar aktor i reżyser 1978 słowacka 211. Fialka, LadislavLadislav Fialka aktor 1979 czeska 212. Fišárek, AloisAlois Fišárek malarz 1979 czeska 213. Kočí, PřemyslPřemysl Kočí śpiewak operowy 1979 czeska 214. Vrbová-Kotrbová, VilmaVilma Vrbová-Kotrbová malarka 1979 czeska 215. Lipský, OldřichOldřich Lipský reżyser filmowy 1979 czeska 216. Neff, VladimírVladimír Neff pisarz 1979 czeska 217. Páleníček, JosefJosef Páleníček pianista i kompozytor 1979 czeska 218. Pauer, JiříJiří Pauer kompozytor 1979 czeska 219. Sequens, JiříJiří Sequens reżyser filmowy 1979 czeska 220. Skála, IvanIvan Skála pisarz 1979 czeska 221. Fabini, JozefJozef Fabini malarz 1979 słowacka 222. Kulich, JánJán Kulich rzeźbiarz 1979 słowacka 223. Machata, KarolKarol Machata aktor 1979 słowacka 224. Pántik, JúliusJúlius Pántik aktor 1979 słowacka 225. Procházková-Kráľovičová, MáriaMária Procházková-Kráľovičová aktorka 1979 słowacka 226. Kozák, JanJan Kozák pisarz 1980 czeska 227. Lörincz, JúliusJúlius Lörincz malarz 1980 słowacka 228. Pešíková, MiroslavaMiroslava Pešíková tancerka 1980 czeska 229. Rauch, FrantišekFrantišek Rauch pianista 1980 czeska 230. Šturdík, JozefJozef Šturdík malarz 1980 słowacka 231. Tikalová, DrahomíraDrahomíra Tikalová śpiewaczka operowa 1980 czeska 232. Veselka, JosefJosef Veselka chórmistrz 1980 czeska 233. Axman, MilošMiloš Axman rzeźbiarz 1981 czeska 234. Hilský, VáclavVáclav Hilský architekt 1981 czeska 235. Hlobil, EmilEmil Hlobil kompozytor 1981 czeska 236. Kirschner, MilošMiloš Kirschner scenarzysta filmowy 1981 czeska 237. Kittnarová, ElenaElena Kittnarová śpiewaczka operowa 1981 słowacka 238. Nedbal, MilošMiloš Nedbal aktor 1981 czeska 239. Němeček, JiříJiří Němeček choreograf i tancerz 1981 czeska 240. Paderlík, ArnoštArnošt Paderlík malarz 1981 czeska 241. Vacek, KarelKarel Vacek kompozytor 1981 czeska 242. Bártfay, TiborTibor Bártfay rzeźbiarz 1981 słowacka 243. Berman, KarelKarel Berman śpiewak operowy 1982 czeska 244. Bizmayer, IgnácIgnác Bizmayer rzeźbiarz 1982 słowacka 245. Florian, MiroslavMiroslav Florian pisarz 1982 czeska 246. Chudík, LadislavLadislav Chudík aktor 1982 słowacka 247. Kovář, ZdeněkZdeněk Kovář rzeźbiarz 1982 czeska 248. Pluhař, ZdeněkZdeněk Pluhař pisarz 1982 czeska 249. Simota, JanJan Simota rzeźbiarz 1982 czeska 250. Stehlík, KarelKarel Stehlík malarz 1982 czeska 251. Trojan, VáclavVáclav Trojan kompozytor 1982 czeska 252. Ferenczy, OtoOto Ferenczy kompozytor 1983 słowacka 253. Haľamová, MašaMaša Haľamová poetka 1983 słowacka 254. Kniplová-Pokorná, NaděždaNaděžda Kniplová-Pokorná śpiewaczka operowa 1983 czeska 255. Sopr, AloisAlois Sopr rzeźbiarz 1983 czeska 256. Větrovec, JosefJosef Větrovec aktor 1983 czeska 257. Warchal, BohdanBohdan Warchal dyrygent 1983 słowacka 258. Wünsche, VilémVilém Wünsche malarz 1983 czeska 259. Balík, JaroslavJaroslav Balík reżyser filmowy 1984 czeska 260. Dvorský, PeterPeter Dvorský śpiewak operowy 1984 słowacka 261. Filipovský, FrantišekFrantišek Filipovský aktor 1984 czeska 262. Hána, JanJan Hána rzeźbiarz 1984 czeska 263. Košler, ZdeněkZdeněk Košler dyrygent 1984 czeska 264. Moric, RudolfRudolf Moric pisarz 1984 słowacka 265. Švorcová, JiřinaJiřina Švorcová aktorka 1984 czeska 266. Beňačková-Čápová, GabrielaGabriela Beňačková-Čápová śpiewaczka operowa 1985 słowacka 267. Brunovský, AlbínAlbín Brunovský malarz 1985 słowacka 268. Flosman, OldřichOldřich Flosman kompozytor 1985 czeska 269. Frešo, TiborTibor Frešo kompozytor i dyrygent 1985 słowacka 270. Gott, KarelKarel Gott piosenkarz 1985 czeska 271. Habarta, JanJan Habarta rzeźbiarz 1985 czeska 272. Hofman, KarelKarel Hofman malarz 1985 czeska 273. Jonášová, JanaJana Jonášová śpiewaczka operowa 1985 czeska 274. Kolář, RadomírRadomír Kolář malarz 1985 czeska 275. Kopecký, MilošMiloš Kopecký aktor 1985 czeska 276. Lenko, JúliusJúlius Lenko poeta 1985 słowacka 277. Pilař, JanJan Pilař poeta 1985 czeska 278. Snopek, LadislavLadislav Snopek rzeźbiarz 1985 słowacka 279. Soukupová, VěraVěra Soukupová śpiewaczka 1985 czeska 280. Švorc, AntonínAntonín Švorc śpiewak operowy 1985 czeska 281. Zítek, VáclavVáclav Zítek śpiewak operowy 1985 czeska 282. Brodský, VlastimilVlastimil Brodský aktor 1988 czeska 283. Drnková-Zářecká, VěraVěra Drnková-Zářecká artystka tekstylna 1988 czeska 284. Dusík, GejzaGejza Dusík kompozytor 1988 słowacka 285. Hanuš, JanJan Hanuš kompozytor 1988 czeska 286. Hlaváčová, JanaJana Hlaváčová aktorka 1988 czeska 287. Holub, MiloslavMiloslav Holub aktor 1988 czeska 288. Hrušínský, RudolfRudolf Hrušínský aktor 1988 czeska 289. Chramosta, CyrilCyril Chramosta malarz 1988 czeska 290. Kašlík, VáclavVáclav Kašlík kompozytor i dyrygent 1988 czeska 291. Kožík, FrantišekFrantišek Kožík pisarz 1988 czeska 292. Lettrich, AndrejAndrej Lettrich reżyser filmowy 1988 słowacka 293. Malachovský, OndrejOndrej Malachovský śpiewak operowy 1988 słowacka 294. Malý, LubomírLubomír Malý altowiolista 1988 czeska 295. Novák, MilanMilan Novák kompozytor 1988 słowacka 296. Patakiová, KláraKlára Patakiová rzeźbiarka 1988 słowacka 297. Račko, ArpádArpád Račko rzeźbiarz 1988 słowacka 298. Ráža, LudvíkLudvík Ráža reżyser filmowy 1988 czeska 299. Sklenčka, OtaOta Sklenčka aktor 1988 czeska 300. Svoboda, RudolfRudolf Svoboda rzeźbiarz 1988 czeska 301. Tomeček, JaromírJaromír Tomeček pisarz 1988 czeska 302. Ťapák, MartinMartin Ťapák reżyser filmowy 1988 słowacka 303. Vláčil, FrantišekFrantišek Vláčil reżyser filmowy 1988 czeska 304. Harapes, VlastimilVlastimil Harapes tancerz i choreograf 1989 czeska 305. Hofman, OtaOta Hofman pisarz 1989 czeska 306. Marek, JiříJiří Marek pisarz 1989 czeska 307. Mácha, OtmarOtmar Mácha kompozytor 1989 czeska 308. Rabas, VáclavVáclav Rabas organista 1989 czeska 309. Růžičková-Kalabisová, ZuzanaZuzana Růžičková-Kalabisová pianistka i klawesynistka 1989 czeska 310. Šuláková-Schmidtová, JarmilaJarmila Šuláková-Schmidtová śpiewaczka 1989 czeska 311. Wielgus, JindřichJindřich Wielgus rzeźbiarz 1989 czeska 312. Bednár, AlfonzAlfonz Bednár pisarz 1989 słowacka 313. Nosáľ, ŠtefanŠtefan Nosáľ choreograf 1989 słowacka 314. Rajter, ĽudovítĽudovít Rajter kompozytor 1989 słowacka 315. Uher, ŠtefanŠtefan Uher reżyser filmowy 1989 słowacka 316. Praveček, JindřichJindřich Praveček dyrygent i kompozytor 1989 czeska
Kontrowersje
W 1990 roku przyznawanie tytułu zostało zniesione, ze względu na to, że zbyt duży wpływ na jej nadawanie miał dawny reżim. Kilku artystów otrzymało tytuł za polityczną zgodność z ówczesnym reżimem, a nie za prawdziwe walory artystyczne. W okresie cenzury, kiedy wielu artystów wyemigrowało lub odmówiło prowadzenia działalności, zasady promocji artystycznej były w większości podyktowane polityką[3].
Według Zuzany Bartošovej, badaczki z Institute of Art History of SAS, po 1968 roku tytuł ten otrzymali przede wszystkim artyści, którzy byli za ideologią i ideą, że sztuka powinna służyć celom politycznym i je promować. Wszystko, co stworzyli autorzy podczas normalizacji, można uznać za twórcze dzieło, a nie za dzieło sztuki. Przykładem tego jest nieistniejąca już statua przedstawiająca głowę Lenina, stworzona przez rzeźbiarza Jana Kulicha w Żylinie. Bartošová twierdzi, że w tym czasie rzeźbiarze akademiccy i malarze często otrzymywali kontrakty od państwa, które „odpowiadały przeciętnemu gustowi urzędników i urzędów”. Wyjątkowość i oryginalność dzieł krajowych artystów, takich jak architekt Dušan Jurkovič, Martin Benka, Miloš Alexander Bazovský, Ľudovít Fulla i Janko Alexy, były doceniane już przed 1968 rokiem, a posiadanie ich jest nadal uważane za prestiż[3].
Podobnie sytuacja wyglądała wśród pisarzy i publicystów. Według Dany Hučkovej, dyrektor Instytutu Literatury Słowackiej, w połowie lat sześćdziesiątych przyznanie tytułu było aktem rehabilitacji ludzi, którzy zostali przymusowo zdegradowani lub nawet prześladowani. W tym czasie Laco Novomeský i Ján Smrek zostali artystami narodowymi. Dopiero w okresie normalizacji związek artysty z reżimem politycznym ujawnił się w tytule. W tych latach tytuł otrzymali m.in. Vladimír Mináč, Miroslav Válek i Vojtech Mihálik[3].
Przypisy
- ↑ a b c d Čestný titul národní umělec. Archiwum Kancelarii Prezydenta Republiki Czeskiej. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
- ↑ 56/1963 Sb., Zákon o národních umělcích. Fulsoft.cz. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
- ↑ a b c d Hviezdy národa: Ako hodnotia titul národný umelec?. Život.sk. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
- ↑ Zákon č. 404/1990 Sb.. Zakony pro lidi. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
Linki zewnętrzne
- Listy posiadaczy nagród państwowych - Archiwum Kancelarii Prezydenta Republiki Czeskiej
- NKC: ph565672