Fikret Emirov

Fikret Emirov
Doğum	22 Kasım 1922(1922-11-22) Gence, Azerbaycan SSC, SSCB
Ölüm	20 Şubat 1984 (61 yaşında) Bakü, Azerbaycan SSC, SSCB
Meslek	Besteci
İmza

Fikret Meşhedi Cemil oğlu Emirov (Azerice: Fikrət Məşədi Cəmil oğlu Əmirov, 22 Kasım 1922, Gence - 20 Şubat 1984, Bakü), Azerbaycan'da Sovyet döneminin bestecisi.

1922'de Gence şehrinde doğmuş Fikret Emirov, Azerbaycan halk müziği çevresinde büyümüştür. Babası Meşhedi Cemil Amirov, Şuşa kökenli tanınmış muğam şarkıcısı (Azerice: xanəndə) ve tar ustası olmuştur. Genç yaşlarındayken, Fikret piano için parçalar bestelemeye başlamıştır. Gence'de müzik okulunu bitirdikten sonra Fikret Emirov, Azerbaycan Devlet Konservatuvarı'nda (günümüzdeki Bakü Müzik Akademisinde) yüksek eğitime başlamıştır. Burada Boris Zeydman ve Üzeyir Hacıbeyov'un öğrencisi olmuştur.

1941'de Nazi Almanyası SSCB'ye saldırdıktan sonra, 19 yaşındaki Emirov Sovyet ordusunda hizmete başlamıştır. Amma Voronej şehri yakınlarında yaralanarak hastaneye alınmış ve askeri hizmetten terhis edilmiştir. Daha sonra Bakü'ye dönmüş ve Azerbaycan Devlet Konservatuvarı'nda eğitimine devam etmiştir.

En önemli çalışmalarından birisi öğrencilik yıllarında yazmış olduğu "Nizami'nin Hatırasına"dır. 1948 yılında konservatuvardan mezun oldu. Senfonik Mugam başardığı yaratıcı bir çalışmadır. Amirov'un "Sevil" operası (1953), "Şur" Semfonik muğamı (1948) dünyanın her yerinde ünlü besteler arasında takdir edilen bir eserdir. Diğer önemli bir çalışması da fortepiano eserleridir. 1980'de "1001 Gece" balesinin yazdı. Bu esere göre SSCB Devlet Ödülü aldı. Bestecinin simfonik muğamları, müzik poemleri ve diğer eserleri bu gün de değerini korumaktadır.

Fikret Emirov 1984 Şubat ayında Bakü’de ölmüştür.

Aslen Şuşa'dan olan Fikret Emirov, 22 Kasım 1922'de Meşedi Cemil Emirov ve Dürdane Hanım'ın ailesinde Gence şehrinde doğdu. Fikret, ailenin ikinci çocuğuydu. Küçüklüğünden itibaren babası tarzen Meşedi Cemil Emirov'un eserlerine, özellikle de müziklerine ilgi duyardı. Emirov, besteci olarak şekillenmesinde o dönemin sanatçılarının ve yaşadığı çevrenin etkisi olduğunu belirtir. Kendi hatıralarında "Beni besteci yapan Azerbaycan tarıdır."^[1] der ve ekler: "Azerbaycan müzik aletlerinin en değerlisi tardır. Tar, ahengi, tınısı, genişliği ve gücüyle sadece bir enstrüman değil, adeta bir orkestrayı temsil eder."^[1][2]

1928 yılında Meşhed Cemil Emirov'un vefatından sonra ailenin sorumluluğu 6 yaşındaki Fikret'in omuzlarına düşer. Dürdane Hanım, 6 çocuğunu tek başına büyütmek zorunda kalır.Fikret, yaşadığı zorluklara rağmen babasının sanat yolunu sürdürmeye çalışır. Babasının arzularını yüksek bir seviyede gerçekleştirmeyi başarır.Fikret, ailede kendisinden bir yaş büyük olan ablası YahşıHanım ile çalışırdı. YahşıHanım'ın söylediği şarkıları Fikret tar ile eşlik ederdi. Böylece okul içi ve dışı başarılar kazanmaya başlarlar.^[2][3]

Fikret Emirov babası Meşed Cemil Emirov

Fikret Emirovun annesi Dürdane hanım Emirova

Fikret, Gence'de ablası ile birlikte Çocuk Yaratıcılık Olimpiyatlarına katılmaya başlar. Bu olimpiyatlarda Yahşı hanım Azerbaycan halk şarkılarını söyler, Fikret ise ona tar ile eşlik ederdi. Yeteneğiyle dikkat çeken Üzeyir Hacıbeyov, burada Meşhed Cemil Emirov'un çocuklarının yetenekleriyle tanışır. Yahşı hanım, Gence'deki olimpiyatlarda birinci olur ve Bakü'deki olimpiyatta da kardeşi ile birlikte birinciler arasına girer. YahşıHanım, şarkıcılığa büyük bir heves duyarken, Fikret ona şarkıcı olmayı tavsiye etmediği için Tıp Üniversitesi'ne girer ve doktorluk mesleğini seçer. Aynı zamanda Bakü'ye gelirler. Fikret burada konservatuara girer. Öğrencilik yıllarında da birlikte konserlere katılarak performanslar sergilerler.^[3]

Fikret, müzik sevgisini arkadaşlarıyla paylaşırdı. O, Zerif Kayıbov ile 11. sınıfta okurken okulda bir orkestra kurmuşlardı.^[4] Fikret Emirov, okuduğu Maksim Gorki adına okuldaki öğretmenler ve öğrenciler tarafından seviliyordu. Okulda üstün başarılar elde ediyor, tar çalgısında başarılar kazanıyor ve birçok tiyatro kulübünde aktif olarak yer alıyordu. Fikret, 1939 yılında hem genel eğitim okulunu hem de orta müzik okulunu üstün başarılarla tamamladıktan sonra Bakü'ye getirilmiştir.^[5]

Bakü'ye geldiğinde, gelecekteki mesleğini seçme konusunda çok düşünüyor, ancak annesi Dürdane hanımın tavsiyesi ile konservatuvara gitmeye karar veriyor. Bir yıl önce Dürdane hanım Bakü'ye giderken ünlü Azerbaycanlı sanatçı Bülbül ile karşılaşmış ve Bülbül, Fikret'in konservatuvarda okumasını tavsiye etmişti. Fikret, hatıralarında şöyle yazar: "Yaratıcılığım ve hayatım daha çok Bülbül ile bağlantılıdır. 1938 yılında Bülbül, annemi Bakü'de görüp ısrarla Fikret'i gönder gelsin, onu müzik okuluna yerleştireyim demişti."^[6]

Genç Fikret, Bakü'ye Bülbül'ün yanına gelir ve Bülbül onu Üzeyir Hacıbeyov ile tanıştırır. Üzeyir Bey, Fikret'i sıcak bir şekilde karşılayarak onun yeteneğini değerlendirir ve ona konservatuvara girmesini tavsiye eder. Böylece, Fikret Emirov'un Üzeyir Hacıbeyov ve Bülbül ile geçen öğrencilik yılları başlar.^[7]

Fikret Emirov, Bakü'ye ilk geldiği yıllarda kız kardeşi Yakşı hanım ile akrabalarının evinde kalıyordu. Daha sonra ise kemancı arkadaşı ile Dmitrov Sokağı'nda bir evde yaşamaya başlar. Arkadaşı askere çağrıldıktan sonra bu evde tek başına yaşamaya başlar. O yılları, Fikret'in kız kardeşi Şefike hanım şöyle hatırlıyor: "Fikret'in yaşadığı eve geldiğimde dehşete kapıldım. Ev koşulları oldukça zorluydu. Boş ve soğuk bir odada basit bir tahta masa, iki sandalye ve demir bir yatak vardı. Yağmur yağdığında evin içine su sızıyordu ve o, her defasında yatağını değiştirmek zorunda kalıyordu. Tüm bu zorluklara rağmen, Fikret büyük bir azimle okuyor ve yaratıyordu."^[8]

O, Üzeyir Hacıbeyov'un sınıfında "Azerbaycan Halk Müziğinin Esasları" dersini öğrenir ve bu tarzda ilk eserlerini yazmaya başlar. 1930 yılından itibaren Üzeyir Hacıbeyov'un tavsiyesi ve Bülbül'ün liderliği ile halk şarkıları ve danslarını toplamak ve notaya geçirmek amacıyla konservatuvarda "Halk Müziği Kabinesi" kurulmuştur. Bu kabineyi yöneten Bülbül, genç besteci ve müzikologları bu işe dahil eder. Onlar, ülkenin çeşitli bölgelerine ekspedisyonlar düzenleyerek oradan folklor örnekleri toplar, bunları kaydeder, kabineye sunar ve bu örnekleri notaya geçirirler. Dönemin usta hanendeleri — Cabbar Karyağdıoğlu, Seyid Şuşinski, Han Şuşinski ve diğerlerinin de söyledikleri halk şarkılarını ve tasniflerini notaya alırlardı. Bu işte Asef Zeynallı, Zakir Bağırov, Kara Karayev, Süleyman Elesgerov, Seid Rüstemov, Eşref Abbasov, Midhet Ahmedov, Memmedsaleh İsmayılov gibi isimlerle birlikte, Fikret Emirov'un da büyük hizmetleri olmuştur. O, henüz öğrenci iken bu işe dahil olduğundan daha da heveslenir ve kendi eserlerini de halk müziği tarzında yazar.^[9]

1940 yılında Bakü'nün müzik ortamı zengindi. Azerbaycan Devlet Filarmonisi'nde sık sık müzikli geceler ve konserler düzenlenirdi. Fikret Emirov bu konserlerde yer alarak, Batı ve Rus bestecilerinin eserleriyle yakından tanış olur ve onların müzik dilinden faydalanırdı. Ayrıca, senfonik orkestra provalarına da katılırdı. Besteci, hatıralarında Nikolay Pavloviç Anasov ile karşılaşmasını şöyle anlatır: "1939-40 yıllarıydı. Bir gün N. P. Anasov beni konservatuvarda görüp durdurdu: 'Genç adam, gel tanış olalım.' Öncelikle çok şaşırdım ve heyecanlandım. Çünkü ben besteciliğe yeni başlamış bir amatördüm, N. P. Anasov ise ünlü bir şef. Ancak bu dikkatli şef, beni kendi provalarında görmüş. Bunu kendisi itiraf ederek dedi: 'Sizi sık sık orkestra provalarında görüyorum. Bu günden itibaren benim tüm orkestra provalarıma ve konserlerime gelebilirsiniz. Sizi davet ediyorum.' Bu sözleri duyduğumda çok sevindim, çünkü bu benim büyük bir sanatçı ile ilk çalışmamdı."^[8]

"Fikret Emirov, N. P. Anasov ile başlayan dostluğunu sonrasında onun oğlu Gennadi Rojdestvenski ile devam ettirdi. Rojdestvenski, onun eserlerinin yorumcusu oldu. Bestecinin yaratıcılığının ilk dönemlerinde halk ve müzik türlerine olan ilgisi, onları benimsemesi bu türdeki temel kaynaktı.^[10]

Fikret Emirov'un bestecilik sanatına olan ilgisini teşvik eden kişi Üzeyir Hacıbeyli idi. Öğrencilik yıllarında, o Üzeyir beyden müzik hakkında bilgiler öğrendi. Bestecinin bu konudaki hatıraları mevcuttur. Bestecinin gelişiminde Boris Zeydman'ın da büyük rolü oldu. 1930'lu yıllarda Üzeyir beyin davetiyle çeşitli şehirlerden gelen öğretmenler arasında Boris İshakoviç Zeydman'ın hizmetleri büyük önem taşıyordu. O, Soltan Hacıbeyov, Süleyman elesgerov, eşref Abbasov, Cahangir Cahangirov, edile Hüseynzade, Şefike Ahundova ve daha birçok bestecinin öğretmeni olmuştu, ki bunlardan biri de Fikret Emirov'dur."^[10]

1941 yılının Kasım ayında, 19 yaşındakiFikret Emirov orduya çağrılır.^[2] İletişim kursuna katılmak üzere Tiflis'e gönderilir ve kursu tamamladıktan sonra 1942 yılının Haziran ayında Voronej cephesine gönderilir.^[2] Emirov, cephedeki anılarını ailesine yazdığı mektuplarda paylaşır. O zamanlar besteci annesine mektup yazıyor ve mektupta şunları bildiriyor: "Sevgili annem ve kardeşlerim! Ben sağ ve selametimdeyim. Cephe yolumuz çok uzun oldu. Rostov vilayetini geçtik. Bu mektubu size Voronej vilayetinin Liski şehrinde yazıyorum. Don Nehri'ni de geçtik. Moskova'ya yaklaşıyoruz. Her taraf karla kaplı. Şimdilik hiçbir önemli olay yaşanmadı. Beni Musa'ya, Adile halaya ve tüm dost ve tanıdıklara selam söyleyin. Seni öpüyorum. Fikret."^[8]

Fikret Emirov'un cephe yılları, onun hayatının ve yaratıcılığının temel dönemi oldu. O, bacısı Yahşı Hanıma da mektuplarında savaş duygularını detaylı bir şekilde anlatıyor. Mektupta şöyle belirtiliyor: "Bryansk ve Voronej cephesine geldikten sonra radyo operatörü görevine başladım. Bir kış gününde bize bir görev verildi. Cephe komutanlığı ile iletişim kurma görevi. Geçmiş yoldaşlarımla birlikte bu görevi yerine getirmek üzere cephe komutanlığı tarafından gönderildik. Gece karanlığında ileri hatta yaklaşırken düşmanın temiz Almanca konuşmalarını duyduk. Şans eseri karşımızda bir kayalık vardı. Biz düşman tarafından görünmemek için arkasına saklandık. Bir süre sonra geçmiş dostlarımdan biri faşistlerin yerini tespit etmeye çalıştı. Başını kayalıktan çıkarır çıkarmaz ansızın otomatik silah sesleri duyuldu ve dostum yerde yaralandı, kurşun başını yaralamıştı. Açık havada soğuk kış gününde olduğumuz için çok donduk ve yaralı arkadaşımızı çıkaramadık. Dostumuzun başını sarıktan sonra sabaha kadar orada kaldık. Karlı havada, açıkta kaldığımız süre boyunca ayaklarımız tamamen donmuştu. Hava aydınlandığında birlik askerleri bizi buldu, savaş bölgesinden çıkardılar ve Bryansk şehrinin askeri hastanesine tedavi için gönderdiler." ^[11]

"Bazı kaynaklardan öğrenildiğine göre, o dönemlerde, yani hastanede iken Fikret Emirov ağır mide yarasından dolayı oldukça sıkıntı çekerek cerrahi operasyona maruz kalmış, ancak iyileştikten sonra orada birkaç müzisyenden oluşan bir ansambl kurmuştur. Kendisi hem ansambla liderlik etmiş hem de Rus halk çalgısı olan mandolin çalmayı öğrenmiştir. Bu ansamblın repertuarına Azerbaycan halk şarkı ve danslarını da dahil eden genç müzisyenin bu hizmetleri çok beğenilmiştir. Çünkü o, bu ansambl ile hastanede sık sık konserler düzenliyordu. Bu da insanların manevi gücünü artırarak onları daha da mücadeleci olmaya teşvik ediyordu.^[11]

İkinci dünya Savaşı'nın ağır günlerini yaşayan Fikret Emirov, 1942 yılı Kasım ayında hastalığı nedeniyle ordudan terhis edildi.^[2] İlk önce Gence'ye geldi ve burada yaklaşık bir yıl kadar kaldı, yaratıcı faaliyetlerine devam etti. Öyle ki, Gence Devlet Filarmonisi'nde çalıştı, müzik okuluna liderlik etti ve Dram Tiyatrosu'nda baş yönetmen olan Mehdi Memmedov ile birlikte çalışarak birkaç oyuna müzik yazdı, ancak yarım kalmış eğitimi ve yaratıcılık arzusu onu 1943 yılında yeniden Bakü'ye dönmeye zorladı. Hem Konservatuvarda eğitimine devam etti hem de yeni yaratıcı fikirlerini hayata geçirmek için çalıştı.^[2][11]

Bestecinin 1943 yılında yazdığı "İkinci dünya Savaşı kahramanlarının anısına' adlı senfonik poemi, hem onun cephe izlenimlerini hem de mücadeleciliğini yansıtır.^[2] Fikret Emirov, bu eseri yakın dostlarından biri, savaşta ölen Memmed İsrafilzade'ye ithaf etmiştir."^[11]

1984 yılında son eseri olan "Nizami" balesini tamamlayan besteci, bölgedeki seçmenleriyle görüşmeye giderken aniden hastalanır. İlk zamanlar bu hastalığa önem vermese de, hastalık giderek şiddetlenir.^[12]

Bestecinin durumu 1984 yılı 20 Şubat'ta aniden değişir ve böylece 62 yaşındaki Fikret Emirov vefat eder. Bakü'de vefat eden besteci, I. Fahri Hiyabanda Mezarlığı defnedilir.^[13]

Yakın dostunun ölümünden sarsılan Mirze İbrahimov, "Kommunist" gazetesinin 21 Şubat 1984 tarihli "Sanat zirvesinde" adlı makalesinde şöyle belirtir: "Büyük bestecimiz Fikret Emirov'u kırk yıldan fazla bir süredir tanıyorum... Onun kalbi artık atmamaktadır. Bu, bütün halkımız ve müzik dünyası için büyük bir kayıptır. Çünkü Fikret Emirov'un müziği hem ulusal hem de evrenseldir. Onun sanatının hayranları dünyanın her yerindedir. Fikret Emirov'un büyülü müziği sevgili bestecimizin yaşamını sonsuz kılacak... Onun ünü yüzyıllardan yüzyıllara taşınacaktır."^[14]

Fikret Emirov'un babası Meşhed Cemil Emirov, annesi ise Dürdane hanım Emirova'dır. Bestecinin babası tarzen, besteci ve müzik insanıdır. Meşhed Cemil Emirov, 1875 yılında Yelizavetpol guberniyası Şuşa'da doğmuş, 1928 yılında hastalıktan vefat etmiştir. O, 19.-20. yüzyıl Azerbaycan müziğine katkılarda bulunmuş, aynı zamanda operetleri ve birçok eseriyle hatırlanmıştır.^[15]

Fikret Emirov'un kendisi dışında 5 kardeşi daha vardı. 1928 yılında Meşhed Cemil Emirov'un vefatından sonra, evin yükü 6 yaşındaki Fikret'in üzerine düşer. Dürdane Hanım, 6 çocuğunu tek başına büyütmek zorunda kalır. Fikret, ailede kendisinden 1 yaş büyük olan ablası Yahşı Hanımla çalışırdı. Yahşı Hanımın seslendirdiği şarkıları Fikret, tar ile eşlik ederdi.^[3]

Fikret Emirov, 1952 yılında doktor Aide Emirova ile evlenmiştir. Aide Hanım, 12 Şubat 1930'da doğmuştur.^[16] 1947 yılında Bakü'de ortaokulu altın madalya ile bitirdikten sonra aynı yıl Azerbaycan Devlet Tıp Üniversitesi'ne girmiştir. 1952 yılında bu üniversitenin tedavi-profilaktika fakültesini tedavi işi uzmanlığı ile onur diplomasıyla bitirmiştir.^[17] Aynı yıl besteciyle evlenmişlerdir. Bu evlilikten Cemil ve Sevil adlı çocukları dünyaya gelmiştir. Aide Emirova, 1 Eylül 1983 tarihinde vefat etmiştir.^[18]

Fikret Emirov, 1979 yılında yazdığı "Binbir Gece" balesini hayat arkadaşı Aide hanıma ithaf etmişti.^[19] Besteci, balenin partisyonunun başlık sayfasına "Hayat arkadaşım - Aide'ye" sözlerini yazmıştı.^[20]

Bestecinin ilk çocuğu Sevil Emirova, 4 Kasım 1953 tarihinde Bakü şehrinde ünlü besteci Fikret Emirov'un ailesinde doğmuştur. 1961-1972 yıllarında Bülbül adını taşıyan orta ihtisas müzik okulunda eğitim almıştır. 1978 yılında Üzeyir Hacıbeyov adını taşıyan Azerbaycan Devlet Konservatuvarı'nı profesör Zöhrab Adıgözelzade'nin sınıfında piyano dalında onur diploması ile bitirmiştir. Sevil Emirova, Mir-Hemze efendiyev ile evlenmiştir. Bu evlilikten Nezrin ve Ömer adında çocukları vardır.^[21]

Fikret Emirov'un ikinci çocuğu Cemil Emirov, 3 May 1957 tarihinde doğmuştur. 1990-2001 yıllarında çeşitli enstrümantal ansambllar için caz kompozisyonları bestelemiştir. Cumhurbaşkanlığı bursiyeridir. 2018 yılında halk sanatçısı unvanına layık görülmüştür.^[22]

Bestecinin torunu Nezrin Efendiyeva, 1 Ocak 1979 tarihinde doğmuştur. efendiyeva, piyanist ve bestecidir. O, birçok onursal ödüle layık görülmüştür. Aynı zamanda Bakü'de defalarca konser vermiştir. Yaratıcılığında çeşitli müzik janrlarında 20'den fazla şarkının, birçok kompozisyonun ve aranjmanın hem yazarı hem de icracısı olarak yer almıştır.^[23] Nezrin Efendiyeva, 1995 yılından beri Belçika'da yaşamaktadır ve orada Kevin adında bir tiyatro oyuncusu ile evlidir. Bu evlilikten Hemze adında bir çocuğu vardır.^[21]

En sevdiği enstrüman tar olmuştur. Bestecinin babası tarzen olup, kendisi de aynı zamanda tar çalabiliyordu. Fikret Emirov, hatıralarında "Beni besteci yapan Azerbaycan tarıdır."^[1][2] diye belirtir ve ekler: "Azerbaycan müzik aletlerinin gözü tar’dır. Tar, ahengi, tınısı, aralığı ve gücü ile yalnızca bir enstrüman değil, adeta bir orkestra gibidir."^[1][2]

• Təhmirazqızı, Səadət (2012). Fikrət Əmirov. Bakı: Aspoliqraf. ss. 400 səh. ^[24]
• Azərbaycan Milli Kitabxanası (2012). Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri. Fikrət Əmirov-90. Bakı: Elm. ^[25]
• Qasımova, Solmaz; Abdullayeva, Zemfira (2004). Fikrət Əmirov. Bakı: "Nağıl evi". ^[26]
• Əliyev, Azad (2007). Fikrət Əmirovun "Şur" simfonik muğamının dirijorluq təcrübəsində təfsir xüsusiyyətlərinə dair metodik tövsiyələr. Bakı: Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri Universiteti. Bakı Musiqi Akademiyası. ^[27]
• Насирова, К. (2005). Балет "Тысяча и одна ночь" Ф. Амирова. Баку. ^[28]
• Мамедбекoв, Д. (1992). Симфонический мугам "Гюлистан-Баяты-Шираз" Ф. Амирова. Москва. ^[29]

• Azerbaycan müziği

• Görkəmli musiqi xadimləri - Fikrət Əmirov14 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.