Peeping Tom (film)

16. 5. 1960 (1960-05-16) (UK)

Trajanje101 min.^[1]Zemlja

Ujedinjeno KraljevstvoJezikengleskiBudžet125.000 £^[2]

Peeping Tom (sh. Voajer^[3]), na prostoru bivše Jugoslavije poznatiji pod naslovom Smrt u očima, je britanski igrani film snimljen 1960. u režiji Michaela Powella, danas poznat kao jedno od najuticajnijih ostvarenja u žanru trilera i horora, iako je u vrijeme premijere bio predmetom žestokih kritika i stekao reputaciju jednog od najozloglašenijih filmova svog vremena.

Protagonist, koga tumači Karlheinz Böhm, je mladi fotograf koji, pod izgovorom pravljenja dokumentarnog filma snima žene prije nego što ih ubije nožem kako bi mogao izraz užasa na njihovim licima mogao zabilježiti na filmskoj vrpci. Radnja prikazuje kako se, ne znajući za njegovu mračnu opsesiju, sa njime sprijatelji djevojka iz susjedstva (čiji lik tumači Anna Massey) koja ga je slučajno uhvatila kako je špijunira kroz ključanicu.

Prije nego što je snimio Peeping Tom, Powell je, zahvaljujući dugoj i plodnoj suradnji sa Emericom Pressburgerom, uživao status komercijalno najuspješnijeg i među kritičarima najuglednijeg britanskog režisera. Nakon premijere je, međutim, Peeping Tom bio gotovo jednodušno napadanut od strane kritike koga ga je nazvala "bezvrijednim" i "dostojnim gađenja", a što se kasnije odrazilo i na publiku. Velikim dijelom je problem predstavljao i sadržaj, koji je zbog miljea u kome se radnja događa - što uključuje tada poluilegalne studije za erotsku fotografiju - koristio za tadašnje stanarde prilično eksplicitne elemente filmske erotike, kao i par scena eksplicitne filmske golotinje, koje su kasnije, na zahtjev cenzora, bile izbačene i danas se smatraju izgubljenim. Daleko je više u oči upadalo to što je protagonist seksualno poremećen, ali i što se najvećim dijelom radnja prikazuje i iz njegove perspektive, odnosno što je prikazan sa određenim simpatijama. Iako će Powell tokom sljedećih godina snimiti još nekoliko filmova, smatra se da mu je Peeping Tom praktički okončao karijeru.

1970-ih se, međutim, Peeping Tom, nakon što su drugi filmaši pomakli granice "dopuštenog" sadržaja, među dijelom kritike, ali i filmofilima, počeo promatrati drugim očima, te je počeo sticati pohvale i kult status. Brojni su autori pronašli velike sličnosti sa Hitchcockovim Psychom, te su navodili kako je Hitchcock Powellovu sudbinu izbjegao zato što je uznemirujući sadržaj servirao u nešto prihvatljivijem crno-bijelom filmu.

Uloge

Carl Boehm ... Mark Lewis
Moira Shearer ... Vivian
Anna Massey ... Helen Stephens
Maxine Audley ... Mrs. Stephens
Pamela Green ... Milly, model
Brenda Bruce ... Dora
Miles Malleson ... Stariji mušterija
Esmond Knight ... Arthur Baden
Martin Miller ... Dr. Rosan
Michael Goodliffe ... Don Jarvis
Jack Watson ... Glavni inspektor Gregg
Shirley Anne Field ... Diane Ashley
Michael Powell ... A.N. Lewis
Columba Powell ... Mladi Mark Lewis
John Barrard ... Mali čovjek (van špice)

Izvori

↑ „PEEPING TOM (18)”. British Board of Film Classification. 16 September 1994. Pristupljeno 31. VII 2013.
↑ John Hamilton, The British Independent Horror Film 1951-70 Hemlock Books 2013 p 77-84
↑ Doslovno: "Kradom gledajući Tom", što je na engleskom govornom području sinonim za voajera; izraz potiče o legendi o engleskoj plemkinji Lady Godivi koja je jednom gola jahala kroz grad, pri čemu je građanima bilo zabranjeno da gledaju kroz prozore; zabranu je jedini prekršio krojač po imenu Tom.

Vanjske veze

Peeping Tom na sajtu IMDb
Peeping Tom na filmskoj bazi podataka TCM
Peeping Tom na stranici Screenonline Britanskog filmskog instituta. Full synopsis and film stills (and clips viewable from UK libraries).
Reviews and articles at Powell & Pressburger Pages.
Scorsese interview talking about Michael Powell and Peeping Tom
The Independent article 18 June 2010, 50th anniversary classics feature article
On set with Michael Powell by Pamela Green. Arhivirano 2017-08-30 na Wayback Machine-u Essay