Wspólnota Narodów
![]() Członkowie Wspólnoty Narodów: obecni brytyjskie terytoria zamorskie i dependencje Korony brytyjskiej zawieszeni byli | |||
Język roboczy | |||
---|---|---|---|
Siedziba | Londyn | ||
Członkowie | 56 | ||
Głowa Wspólnoty Narodów | Karol III | ||
Sekretarz generalny | Patricia Scotland | ||
Utworzenie | 11 grudnia 1931 | ||
| |||
Strona internetowa |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Marlborough_House.jpg/220px-Marlborough_House.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/1942_map_of_the_world_showing_the_British_Commonwealth_of_Nations.jpg/220px-1942_map_of_the_world_showing_the_British_Commonwealth_of_Nations.jpg)
Wspólnota Narodów[1][2] (ang. The Commonwealth lub Commonwealth of Nations[3][4][5]) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca 56 niepodległych państw, której celem jest współpraca na rzecz rozwoju, demokracji i pokoju[6].
Organizacja została ustanowiona w 1931 roku na mocy Statutu Westminsterskiego jako Brytyjska Wspólnota Narodów (British Commonwealth of Nations), zwana także Wspólnotą Brytyjską (British Commonwealth). Członkami założycielskimi były Wielka Brytania oraz sześć dominiów brytyjskich – Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Nowa Fundlandia oraz Irlandia. Pod obecną nazwą organizacja funkcjonuje od 1949 roku; wówczas to warunkiem członkostwa przestało być uznawanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa, a podkreślona została pełna niezależność państw członkowskich od Wielkiej Brytanii. W okresie dekolonizacji dawnego Imperium brytyjskiego do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa, znajdujące się wcześniej pod zwierzchnictwem brytyjskim. Proces ten zapoczątkowany został w 1947 roku wraz z przystąpieniem Indii i Pakistanu, a trwał niemal do końca XX wieku[7][8]. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, niektóre byłe kolonie do niej nie przystąpiły (m.in. Mjanma), a na przestrzeni lat kilka państw ją opuściło (m.in. Irlandia), część w późniejszym czasie powróciła (m.in. Południowa Afryka). Niemal wszystkie państwa członkowskie stanowiły w przeszłości część imperium brytyjskiego, wyjątkiem są jedynie Mozambik, Rwanda, Togo i Gabon[4].
Część państw członkowskich Wspólnoty Narodów – tak zwane commonwealth realms – uznaje brytyjskiego monarchę za głowę swojego kraju, jednak większość z nich to republiki, w których głową państwa jest prezydent, a niektóre mają własne monarchie. Król Karol III jest wszędzie traktowany jako Głowa Wspólnoty Narodów. Organizacja także posiada swojego sekretarza generalnego, od 2016 roku urząd ten sprawuje Patricia Scotland. Funkcję chair-in-office pełni Paul Kagame (Prezydent Republiki Rwandy).
Terytoria członkowskie nie mają wobec siebie żadnych zobowiązań prawnych. Łączą je język, historia, kultura, a także deklarowane wartości jak: demokracja, prawa człowieka i rządy prawa. Przymioty te zawarte są w Karcie Wspólnoty Narodów i promowane są przez Igrzyska Wspólnoty.
Siedzibą sekretariatu Wspólnoty Narodów (Commonwealth Secretariat) jest Marlborough House, w Londynie[9].
Państwa członkowskie
W 2022 roku Wspólnota Narodów liczyła 56 państw członkowskich zamieszkanych przez 2,5 mld ludzi (blisko 1/3 populacji świata). 32 spośród nich to „małe państwa”, definiowane przez organizację jako państwa o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 1,5 mln, bądź nieco większe lecz o podobnym uwarunkowaniu geopolitycznym, w tym liczne państwa wyspiarskie[10][11].
Obecne
W nawiasach podano rok przystąpienia[10].
Europa
Wielka Brytania (1931)
Malta (1964)
Ameryka Północna
Kanada (1931)
Jamajka (1962)
Trynidad i Tobago (1962)
Barbados (1966)
Bahamy (1973)
Grenada (1974)
Dominika (1978)
Saint Lucia (1979)
Saint Vincent i Grenadyny (1979)
Antigua i Barbuda (1981)
Belize (1981)
Saint Kitts i Nevis (1983)
Ameryka Południowa
Gujana (1966)
Afryka
Południowa Afryka (1931–1961, ponownie przyjęta w 1994)
Ghana (1957)
Nigeria (1960, zawieszona 1995–1999)
Sierra Leone (1961)
Uganda (1962)
Kenia (1963)
Tanzania (1964)
Malawi (1964)
Zambia (1964)
Gambia (1965–2013[12], ponownie przyjęta w 2018[13])
Botswana (1966)
Lesotho (1966)
Mauritius (1968)
Eswatini (1968)
Seszele (1976)
Namibia (1990)
Mozambik[a] (1995)
Kamerun (1995)
Rwanda[a] (2009)
Gabon[a] (2022; częściowo zawieszony od 2023[14])
Togo[a] (2022)
Azja
Australia i Oceania
Australia (1931)
Nowa Zelandia (1931)
Samoa (1970)
Tonga (1970)
Fidżi (1970–1987, ponownie przyjęte w 1997, zawieszone 2006–2014)
Papua-Nowa Gwinea (1975)
Wyspy Salomona (1978)
Tuvalu (1978)
Kiribati (1979)
Vanuatu (1980)
Nauru (1999)
Dawne
Irlandia (1931–1949)
Zimbabwe (1980–2003, zawieszone od 2002)
Tanganika (1961–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
Zanzibar (1963–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
Nowa Fundlandia (1931–1934; obecnie stanowi część Kanady, będącej państwem członkowskim)
Federacja Malajska (1957–1963, obecnie stanowi część Malezji, będącej państwem członkowskim)
Uwagi
Przypisy
- ↑ Wspólnota Narodów, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2013-10-04] .
- ↑ Dzień Wspólnoty Narodów. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013-03-13. [dostęp 2013-03-13].
- ↑ Profile: The Commonwealth. BBC News, 2012-02-01. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
- ↑ a b Commonwealth, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-10-04] (ang.).
- ↑ the Commonwealth of Nations. Cambridge Dictionaries Online. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
- ↑ About us. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ Our history. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ Contemporary context: Commonwealth of Nations. UK Parliament. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ Contact. The Commonwealth. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
- ↑ a b Member countries. Commonwealth. [dostęp 2022-07-30]. (ang.).
- ↑ Small States. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ Gambia to leave the Commonwealth telegraph.co.uk.
- ↑ The Gambia rejoins the Commonwealth thecommonwealth.org.
- ↑ Gabon partially suspended from Commonwealth after coup, „BBC News”, 20 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (ang.).
- ↑ Maldives quits Commonwealth over alleged rights abuses The Guardian.
- ↑ Maldives becomes 54th member of Commonwealth family | The Commonwealth [online], thecommonwealth.org [dostęp 2020-02-02] .
- p
- d
- e
Europa | |
---|---|
Ameryka Północna | |
Ameryka Południowa | |
Azja | |
Australia i Oceania | |
Afryka | |
Dawni członkowie |
|
- ISNI: 0000000097554421, 0000000122186588
- VIAF: 144390698, 131285184
- LCCN: n92054696
- GND: 4010437-0
- NDL: 00563985
- BnF: 11941137j
- SUDOC: 027350460
- NLA: 35646862
- NKC: ge207251
- BIBSYS: 1070855
- J9U: 987007511403405171, 987007259918905171
- ΕΒΕ: 150766
- LIH: LNB:B2rz;=CA, LNB:B2r1;=BN
- WorldCat: lccn-n92054688, lccn-n92054696
- PWN: 3998422
- Britannica: topic/Commonwealth-association-of-states
- Universalis: commonwealth
- NE.se: commonwealth-of-nations, samväldet
- SNL: Samveldet_av_nasjoner
- Catalana: 0019086
- DSDE: The_Commonwealth_of_Nations, The_British_Commonwealth_of_Nations