Włóczydło polne

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

włóczydło

Gatunek

włóczydło polne

Nazwa systematyczna

Caucalis platycarpos L.
Sp. pl. 1:241. 1753

Synonimy

Caucalis lappula (Weber) Grande
Orlaya platycarpos (L.) W. D. J. Koch^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Włóczydło polne (Caucalis platycarpos L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Jedyny przedstawiciel rodzaju włóczydło Caucalis L. Rośnie dziko w środkowej i południowej Europie oraz w Azji Zachodniej, na Kaukazie i w Kirgistanie^[3]. W Polsce występuje głównie w pasie wyżyn^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna z białawym, cienkim i wrzecionowatym korzeniem. Łodyga wzniesiona lub podnosząca się jest od dołu gałęzista i osiąga od 8 do 30 cm wysokości. Jest pokryta rzadkimi, odstającymi, szorstkimi włoskami lub bywa naga, poza tym w górnej części bruzdowana^[5].
Liście: Dolne ogonkowe, górne siedzące. Pochwy liściowe błoniaste i owłosione na brzegu. Blaszki słabo owłosione, 2–3-krotnie pierzaste, odcinki I rzędu w zarysie jajowate, odcinki ostatniego rzędu wydłużone, nacinane, z łatkami równowąskimi lub lancetowatymi^[5].
Kwiaty: Poligamiczne – częściowo obupłciowe, częściowo tylko męskie. Zebrane w skąpokwiatowe baldaszki, te z kolei w liczbie 2–5 w baldach złożony. Pokryw zwykle brak lub są nieliczne, drobne i zielone. Pokrywki w liczbie 2–5 są lancetowate, krótsze od szypułek kwiatowych. Płatki korony są białe lub różowawe, mają do 2 mm długości i 2,5 mm szerokości, mają kształt szeroko odwrotnie jajowaty z głębokim wycięciem na szczycie i tu z łatką. Ząbki kielicha są jajowatolancetowate i osiągają do 1,5 mm długości^[5].
Owoce: Jajowate, z boku spłaszczone rozłupnie o długości 6–13 mm i szerokości do 5 mm, pokryte haczykowatymi wyrostkami^[5].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do września. Rośnie w uprawach zbożowych, na odłogach, przydrożach i przytorzach^[5]. Gatunek charakterystyczny zespołu Caucalido-Scandicetum^[6].

Systematyka

Gatunek typowy monotypowego rodzaju Caucalis L., Sp. Pl. 240. 1 Mai 1753 (synonimy: Muitis Rafinesque, Nigera Bubani)^[7]. Rodzaj w obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Scandiceae i podplemienia Torilidinae^[3].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E)^[8]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię CR (krytycznie zagrożony)^[9]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii EN (zagrożony)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Genus: Caucalis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-03].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 41 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 100, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Caucalis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-03].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.