Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu

Ulica Stanisława Małachowskiego

Śródmieście
Ulica Małachowskiego w pobliżu skrzyżowania z ulicą Targową
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Sosnowiec
Długość	około 760 m
Poprzednie nazwy	Fabryczna
Przebieg
0m rondo Zagłębia Dąbrowskiego ↑ ul. Ostrogórska ← ul. 1 Maja → ul. Henryka Sienkiewicza 100m ul. Chłodna 160m ul. Modrzejowska 180m ul. Żurawia 225m ul. Władysława Warneńczyka 350m ← ul. Ignacego Mościckiego → ul. Kościelna 605m ul. Targowa 765m ← ul. 3 Maja →
Położenie na mapie Sosnowca Ulica Stanisława Małachowskiego
Położenie na mapie Polski Ulica Stanisława Małachowskiego
Położenie na mapie województwa śląskiego Ulica Stanisława Małachowskiego
50,275689°N 19,132660°E/50,275689 19,132660
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 24 sierpnia urodziny ulicy Małachowskiego w Sosnowcu

Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu − ulica w sosnowieckiej dzielnicy Śródmieście, o długości około 0,7 km. Rozpoczyna swój bieg przy rondzie Zagłębia Dąbrowskiego (skrzyżowanie z ul. Ostrogórską, ul. 1 Maja i ul. Henryka Sienkiewicza), następnie krzyżuje się z ul. Chłodną, ul. Modrzejowską, ul. Żurawią, ul. Władysława Warneńczyka, ul. Ignacego Mościckiego, ul. Kościelną i ul. Targową. Kończy swój bieg przy ul. 3 Maja^[1].

Przed I wojną światową droga nosiła nazwę ulica Fabryczna^[2]. W 1916 r. z okazji obchodów 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja zmieniono ją na Małachowskiego. Od początku obejmowała odcinek drogi od ulicy 3 Maja (Głównej) do mostu na Czarnej Przemszy, gdzie łączyła się z Schönowską (obecnie 1 Maja). Usytuowana w okolicy dworca kolejowego, zabudowywana była piętrowymi kamienicami czynszowymi z dekorowanymi frontami i oficynami. Należała do śródmiejskich ulic handlowych zamieszkanych w znacznym stopniu przez ludność żydowską^[3]. W latach 20. XX w. w ramach realizacji ambitnego programu rozwoju miasta, opracowanego przez prof. Jana Rakowicza, przy ul. Stanisława Małachowskiego powstały dwa obiekty bankowe:

• Bank Polski – w okresie II wojny światowej Bank Rzeszy, a po wojnie Bank Śląski, a następnie ING – wybudowany według projektu architekta Mariana Lalewicza, nawiązuje do architektury akademickiego klasycyzmu
• Bank Handlowy w Warszawie – składa silę z dwóch części: niższego obiektu pochodzącego z 1908 r. i dobudowanego do niego gmachu w stylu eklektycznym, mieszczącego salę operacyjną banku^[3].

Część starej zabudowy wyburzono w latach 70. XX w.^[3]. W tym czasie poprowadzono również linię tramwajową.

 Osobny artykuł: Tramwaje w Sosnowcu.

Okolice obu banków przy ulicy zachowały się w niemal niezmienionym stanie od lat 30^[2]. Spośród kamienic, które przetrwały, dwie wyróżniają się ozdobnymi fasadami o charakterystycznej dla secesji ornamentyce (Małachowskiego 9 i 32)^[3][4]. W 2015 roku z inicjatywy sosnowieckiego aktywisty miejskiego Rafała Sicińskiego rozpoczęła się akcja ożywiania śródmieścia pod hasłem „Wpadaj na Małacha”^[5]. W tym samym roku rewitalizację przeszedł także jeden z trzech skwerów^[6].

 Zobacz też: Wpadaj na Małacha.

W 2021 r. rozpoczęła się gruntowna przebudowa ulicy od skrzyżowania z ulicą Kościelną i Ignacego Mościckiego do 3 Maja, w wyniku czego dokonano jej rewitalizacji na 400-metrowym odcinku^[7]. W pierwszym etapie prac firma Silesia Invest z Gliwic na zlecenie spółki Tramwaje Śląskie S.A. wymieniła torowisko tramwajowe wraz z infrastrukturą zasilającą trakcję^[8]. W wyniku dalszych prac, które obejmowały m.in. wymianę nawierzchni, na ulicy dokonano zmiany organizacji ruchu, zmieniając jej charakter na obszarze restauracyjnym w deptak^[9].

Przy ulicy znajdują się następujące historyczne obiekty i miejsca^[10][11]:

• budynek dawnego Banku Handlowego, składający się z dwóch części połączonych łącznikiem (ul. S. Małachowskiego 3), wzniesiony w 1908 r. według projektu architekta Kugora, przebudowany w 1923 według projektu Bolesława Żurkowskiego^[12], wpisany do rejestru zabytków 15 września 1995 r. (nr rej.: A-1609/95)^[13],
• zespół zabudowań składający się z gmachu banku (dawny Bank Polski) oraz dwóch budynków mieszkalnych (ul. S. Małachowskiego 7),^[14] wzniesiony w latach 1922−1924 w stylu neoklasycyzmu, według projektu Mariana Lalewicza^[15], wpisany do rejestru zabytków 30 kwietnia 1993 r. (nr rej.: A/1529/93)^[13][16],
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 4^[17],
• kamienica mieszkalno-usługowa przy ul. S. Małachowskiego 5^[17],
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 8^[17],
• kamienica mieszkalna z secesyjnymi zdobieniami przy ul. S. Małachowskiego 9^[4][3][17],
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 10^[17],
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 26^[17],
• kamienica mieszkalna z secesyjnymi zdobieniami przy ul. S. Małachowskiego 32^[3][17][18],
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 34^[17],
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 40^[17],
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 42^[17],
• kamienica mieszkalna w stylu modernistycznym przy ul. S. Małachowskiego 46^[17][19],
• kamienica mieszkalna datowana na XIX wiek przy ul. S. Małachowskiego 48^[17][19].

• Kino Helios – skrzyżowanie ulicy Ignacego Mościckiego, Kościelnej, S. Małachowskiego; budynek kina zawiera wkomponowaną elewację „domu z kamienia” z 1860 roku^[20] rozebranego w 2002^[21], stojącego w pobliżu ul. Małachowskiego;^[20]
• Biurowiec – ul. S. Małachowskiego 1 (dawny budynek Urzędu Telekomunikacji, a następnie Telekomunikacji Polskiej i Orange);^[13]
• Urząd Miejski w Sosnowcu – ul. S. Małachowskiego 3, siedziba Wydziału Rozwoju i Przedsiębiorczości oraz Straży Miejskiej, a do końca listopada 2023 r. Wydziału Komunikacji^[22][23].

W 2015 roku rozpoczęła się z inicjatywy sosnowieckiego aktywisty Rafała Sicińskiego akcja ożywienia centrum pod hasłem „Wpadaj na Małacha”^[24][25][26]. W projekcie akcji znalazły się plany zachęcenia restauratorów i właścicieli lokali rozrywkowych do otwierania punktów właśnie na tej ulicy^[5][27], utworzenie strefy ogródków letnich^[5][28], a także przebudowa ulicy i utworzenie strefy pieszej^[5]. Od 2016 w okresie letnim ulica jest częściowo wyłączona z ruchu, a miejsce parkingów zajmują ogródki letnie licznych lokali gastronomicznych^[29].

Od 2015 są organizowane liczne imprezy i koncerty. W ramach akcji odbyły się: „Urodziny Małachowskiego”^[30], „Sosnowiecki Oktoberfest”^[31][32], „Narodowe czytanie na Małachowskiego”^[25][26]. Inicjator akcji starał się także o przebudowę ulicy ze środków Budżetu Obywatelskiego^[24]. W 2019 została zapowiedziana przebudowa ulicy przy okazji remontu torowiska, a prace ruszyły 1 lutego 2021 roku^[33]. W wyniku podjętych działań od 11 marca 2024 roku ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu oficjalnie jest deptakiem. W związku z tym zaczęły działać szlabany, które uniemożliwiają wjazd samochodom na znaczną jej część^[34].

• II Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Plater w Sosnowcu
• Plac Stulecia w Sosnowcu
• Ulica Stefana Żeromskiego w Sosnowcu

• Małachowskiego.pl na serwisie Facebook

Ulica Stanisława Małachowskiego w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego