U-64 (1939)

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego U-64 z 1939 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.

U-64

Klasa	okręt podwodny
Typ	IX B
Historia
Stocznia	AG Weser, Brema
Położenie stępki	15 grudnia 1938
Wodowanie	20 września 1939
Kriegsmarine
Wejście do służby	16 grudnia 1939
Zatopiony	13 kwietnia 1940
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	1051 ton 1178 ton
Długość	76,5 metra
Szerokość	6,76 metra
Zanurzenie maksymalne	200 metrów
Napęd
2 silniki wysokoprężne MAN, 4400 KM 2 silniki elektryczne SSW, 1000 KM
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	18,2 węzła 7,3 węzła
Zasięg	na powierzchni 12 200 Mm przy 10 w. w zanurzeniu 64 Mm przy 4 w.
Uzbrojenie
1 działo kal. 105 mm 1 działo plot. kal. 37 mm 1 działko plot. kal. 20 mm
Wyrzutnie torpedowe	6 (4 dziobowe, 2 rufowe) kal. 533 mm
Załoga	48 oficerów i marynarzy

U-64 – niemiecki okręt podwodny (U-Boot) typu IX B z okresu II wojny światowej. Okręt został zamówiony przez Kriegsmarine 16 lipca 1937 roku w ramach niemieckiego planu rozbudowy floty znanego jako plan Z. Stępkę jednostki położono w stoczni AG Weser w Bremie 15 grudnia 1938 roku. Zwodowano go 20 września, a wcielono do służby 16 grudnia 1939 roku. Pierwszym dowódcą został Kapitänleutnant Georg-Wilhelm Schulz.

U-64 miał bardzo krótką służbę – odbył zaledwie jeden, ośmiodniowy patrol i nie osiągnął żadnych sukcesów. 13 kwietnia 1940 roku, w trakcie walk w Norwegii, został wykryty przez załogę brytyjskiego wodnosamolotu Fairey Swordfish z pancernika „Warspite” i zatopiony w wyniku ataku bombowego. Ośmiu członków jego załogi zginęło.

W czerwcu 1937 roku dowództwo Kriegsmarine zatwierdziło plan kolejnej rozbudowy U-Bootwaffe, jako element realizacji planu Z. Jedną z jego pozycji były dwa okręty typu IXB: U-64 i U-65^[1]. Zamówienie na ten pierwszy złożono 16 lipca 1937 roku w stoczni AG Weser w Bremie, należącej do koncernu Deschimag, zaś budowę rozpoczęto 15 grudnia 1938 roku^[2]. Otrzymała ona numer stoczniowy 952^[3].

U-64 został zwodowany 20 września 1939 roku, a do służby w Kriegsmarine przekazano go 16 grudnia tegoż roku^[3]. Pierwszym (i jedynym w historii okrętu) dowódcą został Kapitänleutnant Georg-Wilhelm Schulz^[2], doświadczony oficer o dużej praktyce morskiej^[4].

 Osobny artykuł: Okręty podwodne typu IX.

U-64 należał do oceanicznego typu IXB. Jego wyporność konstrukcyjna na powierzchni wynosiła 1051 ton, w zanurzeniu 1178 ton (maksymalna bojowa 1430 ton)^[3]. Miał długość całkowitą 76,5 m, szerokość maksymalną 6,76 m, długość i szerokość kadłuba sztywnego odpowiednio 58,75 oraz 4,4 m^[5]. Wyliczeniowa maksymalna głębokość zanurzenia wynosiła 200 m, czas zanurzenia do głębokości peryskopowej około 35 sekund^[3]. Okręt posiadał trzy peryskopy^[5].

Napęd stanowiły dwa czterosuwowe, dziewięciocylindrowe silniki wysokoprężne M 9 V 40/46 firmy MAN, o stałej mocy maksymalnej po 2200 KM przy 470 obrotach na minutę (z doładowaniem po 2500 KM przy 490 obrotach przez maksymalnie 30 minut) oraz dwa silniki elektryczne SSW G U 345/34, o mocy maksymalnej po 500 KM przy 275 obrotach na minutę^[3]. Poruszały one dwie trójłopatowe śruby, wykonane ze stopu mosiądzu, o średnicy 1,92 m. Prędkość maksymalna na powierzchni wynosiła 18,2 węzła, w zanurzeniu 7,3 węzła^[5], zasięg maksymalny odpowiednio 12 000 mil morskich przy 10 węzłach i 165 tonach zapasu paliwa oraz 64 mile morskie przy 4 węzłach^[3].

Uzbrojenie torpedowe okrętu stanowiło sześć wyrzutni torpedowych kal. 533 mm, cztery dziobowe oraz dwie rufowe. Całkowity zapas torped wynosił 22 sztuki, przy czym 12 z nich było przewożonych w wodoszczelnych i ciśnienioodpornych pojemnikach na pokładzie^[5]. Zamiast torped można było zabrać 44 miny morskie typu TMA bądź 66 typu TMB^[3]. Uzbrojenie artyleryjskie składało się z działa kal. 105 mm SK L/45 z zapasem 180 pocisków, działa przeciwlotniczego kal. 37 mm z zapasem 2625 pocisków oraz działka przeciwlotniczego kal. 20 mm z zapasem 4250 pocisków^[5]. Etatowa załoga składała się z czterech oficerów oraz 44 podoficerów i marynarzy^[3]. W rejsie bojowym w kwietniu 1940 roku składała się z 46 osób^[2].

Po wejściu do służby U-64 został wysłany do Kilonii, gdzie miał przejść próby i szkolenia na Bałtyku. Były one utrudnione przez silne zimowe sztormy i mrozy^[6]. Od początku marca wszedł w skład frontowej 2. Flotylli U-Bootów, stacjonującej w Wilhelmshaven^[7]. 6 kwietnia 1940 roku opuścił bazę, wypływając na swój jedyny patrol bojowy na Morze Północne i do brzegów Norwegii. W pierwszych dniach rejsu miał eskortować krążownik pomocniczy „Orion”, płynący prowadzić działania rajderskie na Atlantyku^[6]. 9 kwietnia dowódca U-64 otrzymał zakodowany rozkaz, zgodnie z którym miał płynąć ku brzegom Norwegii i zająć pozycję w rejonie Narwiku, dla wsparcia rozpoczynającej się inwazji na ten kraj^[4].

U wejścia do fiordu West U-64 podjął nieudaną próbę ataku na brytyjski niszczyciel, ale został wykryty i zmuszony do zejścia na głębokość ponad 80 metrów. Podczas następnej próby ataku na brytyjskie jednostki patrolujące rejon fiordu obie wystrzelone torpedy eksplodowały przedwcześnie^[8]. Wykonywanie kolejnych uników w wąskich wodach fiordu wyczerpało baterie akumulatorów, dlatego gdy po odpłynięciu kontratakujących Brytyjczyków U-64 wypłynął na powierzchnię, był chwilowo niezdolny do ponownego zanurzenia. Eskortowany przez U-25 wpłynął do portu w Narwiku. Tam otrzymał dalsze rozkazy i przetrwał brytyjski nalot. Po osiągnięciu pełnej sprawności opuścił port z zadaniem atakowania wszelkich nieprzyjacielskich jednostek zmierzających w głąb fiordu^[9]. 13 kwietnia wpłynął do Herjangsfiordu, jednej z odnóg fiordu Ofot, prowadzącego do Narwiku^[2].

Tego samego dnia Royal Navy rozpoczęła operację mającą na celu zniszczenie operujących w Narviku i okolicach niemieckich niszczycieli komodora Friedricha Bonte. W głąb Ofotfiordu wpłynął silny zespół złożony z pancernika „Warspite” i dziewięciu niszczycieli^[10]. Dla rozpoznania sytuacji w wąskim fiordzie z pancernika katapultowano wodnosamolot Fairey Swordfish z załogą w składzie: Lt Cdr W.L.M. Brown (dowódca i obserwator), P/O F.C. Rice (pilot) i L/A M.G. Pacey (strzelec-radiotelegrafista). Wykryli oni pozostającego w wynurzeniu U-64 kotwiczącego w Herjangsfiordzie w pobliżu portu Bjerkvik^[11] i przeprowadzili nalot. Zrzucili na cel dwie bomby do zwalczania okrętów podwodnych o wagomiarze po 100 funtów (ok. 45 kg) każda^[12] (według innego źródła U-64 został zatopiony bombą 350-funtową i ostrzelany z broni maszynowej^[2]). Atak okazał się skuteczny – niemiecka jednostka zatonęła, pociągając za sobą ośmiu (według innych źródeł 12^[10][11]) członków załogi. Był to pierwszy U-Boot zatopiony podczas II wojny światowej przez samolot Fleet Air Arm^[12]. Pozostałych 38 (36^[11]) marynarzy z załogi okrętu dotarło do pobliskiego brzegu, gdzie dołączyli do walczących w rejonie niemieckich strzelców górskich^[2]. Wzięli oni udział w walkach o Troldvik w składzie 139. pułku. Gdy później sformowano z nich załogę U-124, na pamiątkę wspólnych działań przyjęli jako swoje godło wyróżniający oddziały górskie emblemat z kwiatem szarotki^[11].

W sierpniu 1957 roku wrak U-64 został podniesiony z dna w celu złomowania^[3], jednak zatonął na holu u wybrzeży norweskich^[2].

• U-64 na stronie u-boot-archiv.de. [dostęp 2011-04-11]. (niem.).

Lista okrętów podwodnych zatopionych przez samoloty Fairey Swordfish