Tarcza migdałowata

Rysunek tarczy typu normadzkiego[1]

Tarcza migdałowata, tarcza normandzka – typ tarczy średniowiecznej. Nazwa pochodzi od charakterystycznego kształtu, zaokrąglonego u góry i ze szpiczastym dołem.

Używana była w Europie Zachodniej i w Polsce od XI wieku. Pierwsze wyobrażenia pochodzą z XI wieku, z Włoch, Hiszpanii i Francji, skąd została przejęta od Normanów.

Najczęściej używana była przez kawalerię, a jej wymiary są ściśle związane z proporcjami konia i jeźdźca. Jej rola nie ograniczała się jednak wyłącznie do jazdy konnej, bowiem dobrze też sprawdzała się w piechocie (na przykład podczas oblężeń)[2].

W Polsce jej obecność pewna jest od ok. 1069 roku, gdy pojawiła się na monecie Bolesława Szczodrego. Z czasem przybierała ona mniej „migdałowaty” kształt, a zaczęła bardziej przypominać tarczę trójkątną, ze ściętą górną krawędzią. Opisywany tu kształt tarczy zanika niemal zupełnie w XIII wieku[3].

Budowa

Jej cechą charakterystyczną były dość duże rozmiary (ponad metr wysokości) oraz kształt. Tarczę migdałową wykonywano z drewna i obciągano skórą lub pergaminem. Następnie była pokrywana barwnymi, oraz często fantazyjnymi dekoracjami, po czym okuwano ją po brzegach metalem[4]. Pierwotnie tarcze miały umbo na środku, osłaniające imacz, które zanikło wraz z upowszechnieniem się rzemiennych pasów opinających całe przedramię wojownika, co uwalniało dłoń i pozwalało powozić koniem.

Tarcza z podgrodzia szczecińskiego

Spory fragment tego typu tarczy został znaleziony we wczesnośredniowiecznych obwarowaniach podgrodzia Szczecina. Ze względu na skórzano-drewnianą konstrukcję tego typu znaleziska są bardzo rzadkie. Badania dendrochronologiczne datują tę tarczę na końcówkę XII wieku. Jej oszacowane wymiary wynosiły ok. 125–135 cm wysokości i 86 cm szerokości. Tarcza jest wykonana z drewna olchowego, nie nosiła śladów wzmocnień ani nie posiadała umba. Zachowały się też ślady malowanej ornamentyki. Jej zrekonstruowany kształt jest kanciasty, schodzący do szpica na górze i w jej najszerszej części, przez co przybiera kształt deltoidalny[5].

Galeria

  • Kawalerzyści z tarczami migdałowatymi na Oponie z Bayeux
  • Tarcze na miniaturze w „Komentarzach do Psalmów” Piotra Lombarda, ok. 1180

Zobacz też

  • Puklerz
  • Pawęż

Przypisy

  1. ↑ WendelinW. Boeheim WendelinW., Handbuch der Waffenkunde, 1890, s. 172 .
  2. ↑ WłodzimierzW. Kwaśniewicz WłodzimierzW., 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym, Warszawa: MON, 1981, s. 261, ISBN 83-11-07666-9 .
  3. ↑ JanJ. Szymczak JanJ., Rycerz w hełmie, w zbroi i z tarczą, Warszawa–Bellerive-sur-Allier: DiG, 2016, s. 160-161, ISBN 978-83-7181-953-7 .
  4. ↑ WłodzimierzW. Kwaśniewicz WłodzimierzW., 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym, Warszawa: MON, 1981, s. 262, ISBN 83-11-07666-9 .
  5. ↑ MarianM. Głosek MarianM., AnnaA. Uciechowska-Gawron AnnaA., Wczesnośredniowieczna tarcza z podgrodzia w Szczecinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, n.s. VI/VII, 2009–2010, s. 269-283 .

Bibliografia

  • Zdzisław Żygulski, Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego wschodu, Warszawa: PWN, 1982.
  • Jan Szymczak, Rycerz w hełmie, w zbroi i z tarczą, Warszawa–Bellerive-sur-Allier: DiG, 2016.
  • Irena Jagielska, Badania i konserwacja drewnianej tarczy ze szczecińskiego Podzamcza, „Materiały Zachodniopomorskie”, n.s. VI/VII, 2009–2010, s. 285-298.