Stare Oborzyska

Stare Oborzyska

wieś
Budynek dworcowy we wsi
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kościański
Gmina	Kościan
Liczba ludności (2011)	1232[2]
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-000[3]
Tablice rejestracyjne	PKS
SIMC	0371825
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan Stare Oborzyska
Położenie na mapie Polski Stare Oborzyska
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Stare Oborzyska
Położenie na mapie powiatu kościańskiego Stare Oborzyska
52°06′37″N 16°41′52″E/52,110278 16,697778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Stare Oborzyska (pol. hist. Oborzyska^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan^[5].

W Starych Oborzyskach znajduje się przystanek kolejowy Oborzyska Stare na linii kolejowej Wrocław-Poznań^[6]. Na zachód od wsi przebiega droga krajowa nr 5^[6].

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od początku XV wieku. Wymieniona w łacińskim z 1364 jako „Oborziszcza”, 1395 „Oborszick”, 1420 „Oborziska”, 1420 „Oborzyska”, 1473 „Obrziczska”^[4].

Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do lokalnych rodów wielkopolskich Gryżyńskich, Kiełbowskich, Zarembów. W 1474 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1417 byla siedzibą własnej parafii w dekanacie Zbąszyń^[4].

Pierwszy znany zapis o wsi z 1364 mówi o tym, że Falimir dziedzic Kawczyna i Oborzysk zapisał na tych wsiach czynsz dla altarii św. Elżbiety w katedrze poznańskiej. W 1395 odnotowano Piotra z Oborzysk, który przegrał proces o konia z woźnym i miał zapłacić w ramach odszkodowania jedną grzywnę oraz 8 skudów^[4].

W latach 1420-1432 jako dziedzica we wsi odnotowano Przybysława Gryżyńskiego z Gryżyny, który w 1428 prowadził spór sądowy z Jakuszem Jaromirskim. W 1445 Gryżyńscy i Jaszkowscy dokonują podziału majątku, m. in. w Gryżynie spadkiem po stryju Przybysławie w wyniku czego Jan Jaszkowski otrzymał m. in. Oborzyska. W 1448 następuje podział majątku między braćmi Jaszkowskimi synami Wyszaka Gryżyńskiego w wyniku którego Andrzej Jaszkowski otrzymał połowę Raszkowa oraz m. in. Oborzysko wraz z prawem patronatu^[4].

W 1473 Abraham Kiebłowski wraz z żoną Katarzyną posiadali m. in. Kiebłowo oraz połowy Jaszkowa i Oborzyska. W 1473 Abraham jako dziedzic Oborzysk, Kurowa (koło Kościana oraz części Gołębina zapłacił karę. W 1474 Abraham z żoną sprzedał Oborzysko z zastrzeżeniem prawa odkupu Maciejowi oraz Wojciechowi braciom niedzielnym z Krzyżanowa za 270 grzywien^[4].

W 1517 Mikołaj Potulicki z żoną Małgorzatą Kiebłowską wykupili za 100 grzywien czynsz w wysokości 8 grzywien przeznaczony dla altarii kościańskiej, ciążący na Kurowie, Kawczynie i Oborzyskach. W 1523 Mikołaja pozwał Piotr altaryst w Kościanie o jedną grzywnę czynszu z Oborzyska, zaległego za dwa lata. W 1561 Andrzej i Jan Zarembowie z Kalinowej podzielili się majątkiem po ojcu Mikołaju Potulickim oraz matceMałgorzacie w wyniku czego Andrzej otrzymał m. in. Oborzyska oraz Kiebłowo^[4].

W źródłach historycznych zachowały się także informacje o zwykłych mieszkańcach wsi. W 1420 odnotowano dwóch kmieci oborzyskich - Piotra i Janusza. Na pastwiskach w Kiełczewie zatrzymano ich konie ale sąd zwolnił ich od kary, ponieważ poręczył za nich Stanisław Słap Dąbrowski z Palędzia, wyjaśniając, że Kielczewo nie było zapowiedziane przed sądem ziemskim. W 1426 wymieniono dwóch kmieci oborzyskich: Pawła Logąsza oraz Jerzego, którzy toczyli spór sądowy z Janem przebywającym w Kiełczewie o zajęte im w Kiełczewie 12 koni wraz z wozami^[4].

Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych. W 1530 miał miejsce pobór od 5 łanów, a z pozostałych łanów nie zapłacono z powodu pożaru. W 1563 pobrano podatki od 8 i 3/4 łana, karczmy dorocznej oraz dwóch komorników. W 1580 pobór zapłacili dzierżawcy majątku Marcin Sułocki od 3 łanów, dwóch zagrodników i połowy łana opuszczonego oraz Andrzej Sułocki od 4 łanów, jednego zagrodnika i dwóch łanów opuszczonych^[4][7].

W 1564 kościół parafialny w Oborzyskach został sprofanowany przez innowierców i opuszczony. Biskup poznański Adam Konarski z tego powodu na prośbę Łukasza Rydzyńskiego dziedzica w Kawczynie przyłączył wieś do parafii Bonikowo na tak długo, dopóki kościół w Oborzyskach nie wróci do pierwotnego stanu. W XVI wieku odnotowano murowany, jednonawowy gotycki kościół Wszystkich św. oraz św. Mikołaja, który prawdopodobnie pochodzi z pierwszej połowy XVI wieku. Był on później przebudowywany^[4].

Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W XVII wieku właścicielem była rodzina Zbyszewskich, a w 1845 zapisano Gottloba Schulza^[7]. Różne źródła podają różne daty budowy kościoła: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że murowany kościół został zbudowany w 1672 roku na miejscu wcześniejszego, nowsze źródła wskazują I poł. XVI wieku (Maj, Dziewulska) albo XIV wiek (rejestr zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa). Parafia należała do dekanatu kościańskiego.

Pod koniec XIX wieku oprócz nazwy Oborzyska funkcjonowały: Oborzysko i Obrzysko oraz niemieckie Alt-Oborzysk^[7]. Wieś leżała wtedy w powiecie kościańskim^[7]. Domena Alt-Oborzysk obejmowała wtedy 15 domów oraz liczyła 171 mieszkańców (z czego 147 wyznania katolickiego)^[7]. Ważną rolę odgrywała produkcja nabiału^[7].

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Oborzyska Stare, po jej zniesieniu w gromadzie Kiełczewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego^[6]. W 2011 Stare Oborzyska liczyły 1232 mieszkańców^[2].

W Starych Oborzyskach ochronie jako zabytki podlegają^[8]:

• gotycki kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia z I poł. XVI wieku z historycznym wyposażeniem^[6]
• park przypałacowy z I poł. XIX wieku

Ze Starych Oborzysk pochodzi Augustyn Brzeżański − pułkownik, uczestnik powstania listopadowego.

• Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III L-Q, hasło „Oborzyska”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1992, s. 383–384.

• Oborzyska, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .