Poziewnik szorstki
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | jasnotowate | ||
Rodzaj | poziewnik | ||
Gatunek | poziewnik szorstki | ||
Nazwa systematyczna | |||
Galeopsis tetrahit L. Sp. pl. 2:579. 1753 | |||
|
Poziewnik szorstki (Galeopsis tetrahit L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Występuje w Europie i północnej części Azji. W Polsce jest bardzo pospolity na terenie całego kraju.
Morfologia
- Pokrój
- Łodyga do 1 m wysokości, gałęzista, w górze często ogruczolona, na przekroju czworokątna, pod węzłami zgrubiała. Cała okryta jest kłującymi szczecinkami.
- Liście
- Jajowate lub podłużnie jajowate, zaostrzone, na brzegu karbowano-piłkowane, ogonkowe, ustawione naprzeciwlegle.
- Kwiaty
- Zebrane po 7 w nibyokółkach. Cały kwiatostan jest przeważnie ciemno ogruczolony. Kielich ma na nerwach szczecinki, jego ząbki i przysadki są kłujące. Dwukrotnie dłuższa od kielicha korona jest grzbiecista, dwuwargowa, czerwona lub purpurowa, czasami biała (rzadko). Na dolnej wardze zwykle ciemny deseń zajmujący najwyżej 2/3 jej powierzchni. Środkowa klapa dolnej wargi ma w nasadzie dwa uwypuklenia, w gardzieli zaś żółtą plamę. Górna warga jest jajowata i hełmiasta.
Biologia i ekologia
Roślina jednoroczna. W Polsce kwitnie od czerwca do października.
Rośnie w widnych lasach, na polach, zrębach, przydrożach na niżu i w górach. Gatunek azotolubny. W uprawach rolnych jest chwastem.
Jest gatunkiem charakterystycznym dla Cl. Stellarietea mediae[3]
Zmienność
Tworzy mieszańce z poziewnikiem dwudzielnym i p. miękkowłosym[4].
Wyróżniana jest odmiana G. tetrahit var. arvensis o liściach zaokrąglonych w nasadzie.
Zastosowanie
- Roślina lecznicza
- Działanie: Rozpuszczalna krzemionka wchłania się w przewodzie pokarmowym i gromadzi w różnych tkankach, jak skóra, błony śluzowe, ściany naczyń krwionośnych, tkanka płucna, krwinki czerwone i trzustka, wywierając korzystne działanie na organizm. Słabe działanie moczopędne, nieznaczne własności wykrztuśne, niezbyt silne działanie ściągające i odkażające przewód pokarmowy.
- Surowiec zielarski: Ziele (Herba Galeopsidis) zawiera do 6% garbników, flawonoidy (m.in. pochodne skutelareiny), irydoidy (m.in. galirydozyd), alkaloid stachydryna, saponiny, gorycze, kwasy organiczne jak salicylowy i kawowy, sole mineralne, zawierające ok. 0,25% krzemionki rozpuszczalnej w wodzie.
- Zbiór i suszenie: Górne części pędów zbiera się w okresie zakwitania i suszy w suszarniach naturalnych w cieniu i przewiewie.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Bibliografia
- A. Ożarowski, W. Jaroniewski, Rośliny lecznicze, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989, ISBN 83-202-0472-0
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- SNL: kvassdå
- BioLib: 41041
- EoL: 579604
- EUNIS: 174648
- Flora of North America: 220005411
- FloraWeb: 2528
- GBIF: 5341300
- identyfikator iNaturalist: 55979
- IPNI: 447136-1
- ITIS: 32499
- NCBI: 1000418
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-85443
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:447136-1
- Tela Botanica: 28842
- identyfikator Tropicos: 17600083
- USDA PLANTS: GATE2
- CoL: 3F425