Pięknotka (jasnotowate)

Zobacz też: pięknotka – rodzaj roślin zielnych z rodziny astrowatych.

Pięknotka

Pięknotka rozwidlona

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

pięknotka

Nazwa systematyczna

Callicarpa Linnaeus
Sp. Pl. 111. 1 Mai 1753^[3]

Typ nomenklatoryczny

C. americana L.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Pięknotka^[4], poładnia^[5] (Callicarpa L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 140^[6]^[7]–170^[2]^[8] gatunków.

Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej^[6], zwłaszcza w południowej i południowo-wschodniej Azji (w samych Chinach 48 gatunków)^[7] oraz północnej Australii^[9]. Mniej liczne gatunki rosną w tropikalnej Afryce i Ameryce Środkowej, a bardzo nieliczne w strefie klimatu umiarkowanego w Azji wschodniej (po Japonię na północy) i w Ameryce Północnej^[7]^[9].

Różne gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne, w szczególności za efektowną z powodu wielkiej ilości fioletowych owoców uważana jest pięknotka Bodiniera w odmianie Giralda (var. giraldii)^[9]. Ze względu na konieczność zapylenia krzyżowego dla zawiązania owoców zalecane jest sadzenie krzewów z tego rodzaju w grupach^[4]. W strefie klimatu umiarkowanego przemarzają podczas surowszych zim, przy czym za gatunek najbardziej odporny na mrozy uchodzi zarazem najbardziej ozdobny, czyli pięknotka Bodiniera^[4].

Niektóre gatunki (m.in. pięknotka amerykańska) są wykorzystywane jako rośliny lecznicze, inne do wyrobu trucizn na ryby^[6].

Morfologia

Pokrój: Krzewy do 3 m wysokości i niewysokie drzewa^[9], rzadziej liany^[10]. Pędy okrągłe lub czterokanciaste^[7] pokryte włoskami gwiazdkowatymi lub tarczkowatymi^[4]^[7], rzadziej pojedynczymi lub haczykowatymi^[7].

Liście: Ulistnienie naprzeciwległe (czasem liście wyrastają po trzy w okółku^[7]). Liście opadające zimą lub zimozielone^[4], wyraźnie ząbkowane lub piłkowane i zaostrzone, zwykle owłosione^[9]. Osadzone na krótkich ogonkach^[4].

Kwiaty: Drobne, wonne^[9], zebrane w gęstych lub luźnych wierzchotkach wyrastających w kątach liści, wsparte lancetowatymi przysadkami. Kielich zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z 4 ząbkami na szczycie (nie powiększa się w czasie owocowania). Korona różowa lub jasnoniebieska^[9]. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę, czasem dzwonkowato rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną czterema łatkami niewiele wystającymi ponad kielich (korona promienista^[10]). Cztery pręciki na cienkich nitkach, zwykle wystają rurki korony, z pylnikami jajowatymi lub podługowatymi, otwierającymi się podłużnymi pęknięciami lub okrągłymi porami^[7]. Zalążnia złożona z dwóch komór, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, dłuższa od pręcików, rozgałęziona palczasto w obrębie znamienia^[7].

Owoce: Mięsiste, kuliste pestkowce, zawierające cztery pestki z pojedynczymi nasionami^[10].

Systematyka

Rodzaj umieszczany był w obrębie rodziny werbenowatych Verbenaceae^[9], później jasnotowatych Lamiaceae jako takson o niejasnej pozycji taksonomicznej (incertae sedis)^[10]. Na The Angiosperm Webpage klasyfikowany jest w obrębie jasnotowatych do monotypowej podrodziny Callicarpoideae Bo Li & Olmstead^[2].

Wykaz gatunków^[8]^[4]

Callicarpa aculeolata Schauer
Callicarpa acuminata Kunth
Callicarpa acutidens Schauer
Callicarpa acutifolia C.H.Chang
Callicarpa albidotomentella Merr.
Callicarpa alongensis Dop
Callicarpa americana L. – pięknotka amerykańska
Callicarpa ampla Schauer
Callicarpa angusta Schauer
Callicarpa angustifolia King & Gamble
Callicarpa anisophylla C.Y.Wu ex W.Z.Fang
Callicarpa anomala (Ridl.) B.L.Burtt
Callicarpa apoensis Elmer
Callicarpa arborea Roxb.
Callicarpa areolata Urb.
Callicarpa argentii Bramley
Callicarpa badipilosa S.Atkins
Callicarpa barbata Ridl.
Callicarpa basilanensis Merr.
Callicarpa basitruncata Merr. ex Moldenke
Callicarpa baviensis Moldenke
Callicarpa bodinieri H.Lév. – pięknotka Bodiniera
Callicarpa bodinieroides R.H.Miao
Callicarpa borneensis Moldenke
Callicarpa bracteata Dop
Callicarpa brevipes (Benth.) Hance
Callicarpa brevipetiolata Merr.
Callicarpa brevistyla Munir
Callicarpa bucheri Moldenke
Callicarpa candicans (Burm.f.) Hochr.
Callicarpa cathayana C.H.Chang
Callicarpa caudata Maxim.
Callicarpa cauliflora Merr.
Callicarpa cinnamomea (Hallier f.) Govaerts
Callicarpa collina Diels
Callicarpa coriacea Bramley
Callicarpa crassinervis Urb.
Callicarpa cubensis Urb.
Callicarpa cuneifolia Britton & P.Wilson
Callicarpa denticulata Merr.
Callicarpa dentosa (H.T.Chang) W.Z.Fang
Callicarpa dichotoma (Lour.) K.Koch – pięknotka rozwidlona
Callicarpa dolichophylla Merr.
Callicarpa elegans Hayek
Callicarpa endertii (Moldenke) Bramley
Callicarpa erioclona Schauer
Callicarpa erythrosticta Merr. & Chun
Callicarpa fasciculiflora Merr.
Callicarpa ferruginea Sw.
Callicarpa flavida Elmer
Callicarpa floccosa Urb.
Callicarpa formosana Rolfe
Callicarpa fulva A.Rich.
Callicarpa fulvohirsuta Merr.
Callicarpa furfuracea Ridl.
Callicarpa gibaroana Baro & P.Herrera
Callicarpa giraldii Hesse ex Rehder
Callicarpa glabra Koidz.
Callicarpa glabrifolia S.Atkins
Callicarpa gracilipes Rehder
Callicarpa grandiflora (Hallier f.) Govaerts
Callicarpa grisebachii Urb.
Callicarpa havilandii (King & Gamble) H.J.Lam
Callicarpa heterotricha Merr.
Callicarpa hispida (Moldenke) Bramley
Callicarpa hitchcockii Millsp.
Callicarpa homoeophylla (Hallier f.) Govaerts
Callicarpa hungtaii C.Pei & S.L.Chen
Callicarpa hypoleucophylla T.P.Lin & J.L.Wang
Callicarpa inaequalis Teijsm. & Binn. ex Bakh.
Callicarpa integerrima Champ. ex Benth.
Callicarpa involucrata Merr.
Callicarpa japonica Thunb. – pięknotka japońska
Callicarpa kerrii Leerat. & A.J.Paton
Callicarpa kinabaluensis Bakh. & Heine
Callicarpa kochiana Makino
Callicarpa kwangtungensis Chun
Callicarpa laciniata H.J.Lam
Callicarpa lamii Hosok.
Callicarpa lancifolia Millsp.
Callicarpa leonis Moldenke
Callicarpa lingii Merr.
Callicarpa loboapiculata Metcalf
Callicarpa longibracteata C.H.Chang
Callicarpa longifolia Lam.
Callicarpa longipes Dunn
Callicarpa longipetiolata Merr.
Callicarpa longissima (Hemsl.) Merr.
Callicarpa luteopunctata C.H.Chang
Callicarpa macrophylla Vahl
Callicarpa madagascariensis Moldenke
Callicarpa maestrensis Urb.
Callicarpa magnifolia Merr.
Callicarpa maingayi King & Gamble
Callicarpa megalantha Merr.
Callicarpa membranacea C.H.Chang
Callicarpa merrillii Moldenke
Callicarpa micrantha Vidal
Callicarpa moana Borhidi & O.Muñiz
Callicarpa moldenkeana A.Rajendron & P.Daniel
Callicarpa mollis Siebold & Zucc.
Callicarpa nigrescens Merr.
Callicarpa nipensis Britton & P.Wilson
Callicarpa nishimurae Koidz.
Callicarpa nudiflora Hook. & Arn.
Callicarpa oblanceolata Urb.
Callicarpa obtusifolia Merr.
Callicarpa oligantha Merr.
Callicarpa oshimensis Hayata
Callicarpa pachyclada Quisumb. & Merr.
Callicarpa paloensis Elmer
Callicarpa parvifolia Hook. & Arn.
Callicarpa pauciflora Chun ex H.T.Chang
Callicarpa pedunculata R.Br.
Callicarpa peichieniana H.Ma & W.B.Yu
Callicarpa pentandra Roxb.
Callicarpa petelotii Dop
Callicarpa phanerophlebia Merr.
Callicarpa phuluangensis Leerat. & A.J.Paton
Callicarpa pilosissima Maxim.
Callicarpa pingshanensis C.Y.Wu ex W.Z.Fang
Callicarpa platyphylla Merr.
Callicarpa plumosa Quisumb. & Merr.
Callicarpa prolifera C.Y.Wu
Callicarpa pseudorubella C.H.Chang
Callicarpa psilocalyx C.B.Clarke
Callicarpa pullei (H.J.Lam) Govaerts
Callicarpa quaternifolia (Hallier f.) Govaerts
Callicarpa ramiflora Merr.
Callicarpa ramosii (Moldenke) Govaerts
Callicarpa randaiensis Hayata
Callicarpa remotiflora T.P.Lin & J.L.Wang
Callicarpa remotiserrulata Hayata
Callicarpa resinosa C.Wright & Moldenke
Callicarpa reticulata Sw.
Callicarpa revoluta Moldenke
Callicarpa ridleyi S.Moore
Callicarpa roigii Britton
Callicarpa rubella Lindl.
Callicarpa rudis S.Moore
Callicarpa ruptofoliata R.H.Miao
Callicarpa saccata Steenis
Callicarpa salicifolia C.Pei & W.Z.Fang
Callicarpa scandens (Moldenke) Govaerts
Callicarpa selleana Urb. & Ekman
Callicarpa shaferi Britton & P.Wilson
Callicarpa shikokiana Makino
Callicarpa simondii Dop
Callicarpa siongsaiensis Metcalf
Callicarpa sordida Urb.
Callicarpa stapfii Moldenke
Callicarpa stenophylla Merr.
Callicarpa subaequalis Bramley
Callicarpa subintegra Merr.
Callicarpa subpubescens Hook. & Arn.
Callicarpa superposita Merr.
Callicarpa surigaensis Merr.
Callicarpa takakumensis Hatus.
Callicarpa teneriflora Bramley
Callicarpa thozetii Munir
Callicarpa tikusikensis Masam.
Callicarpa tingwuensis C.H.Chang
Callicarpa toaensis Borhidi & O.Muñiz
Callicarpa tomentosa (L.) L.
Callicarpa vansteenisii Moldenke
Callicarpa vestita Wall. ex C.B.Clarke
Callicarpa weberi Merr.
Callicarpa woodii Merr.
Callicarpa wrightii Britton & P.Wilson
Callicarpa yunnanensis W.Z.Fang
Callicarpa × shirasawana Makino – pięknotka Shirasawy
Callicarpa × tosaensis Makino

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-16] (ang.).
↑ ^a ^b Callicarpa Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-16].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 9-12. ISBN 83-01-11074-0.
↑ JerzyJ. Hrynkiewicz-Sudnik JerzyJ., BolesławB. Sękowski BolesławB., MieczysławM. Wilczkiewicz MieczysławM., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 553, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599 .
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 148, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Callicarpa L.. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-16].
↑ ^a ^b Callicarpa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-16].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 398. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 267-268. ISBN 978-3-642-62200-7.