Park Tiele-Wincklerów w Bytomiu

Park Tiele-Wincklerów

nr rej. A/303/10 z 30 kwietnia 1948 i z 30 czerwca 1995[1]
Las w parku (2013)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Bytom
Dzielnica	Miechowice
Adres	ul. Racjonalizatorów
Powierzchnia	13,95 ha
Data założenia	1. połowa XIX wieku
Projektant	Gustaw Stoll, Gustaw Meyer
Położenie na mapie Bytomia Park Tiele-Wincklerów
Położenie na mapie Polski Park Tiele-Wincklerów
Położenie na mapie województwa śląskiego Park Tiele-Wincklerów
50°21′28,4″N 18°51′13,0″E/50,357889 18,853611
Multimedia w Wikimedia Commons

Park Tiele-Wincklerów (do 2024 roku Park Ludowy^[2], niem. Mechtaler Volkspark^[2]) – park pałacowy z 1. połowy XIX wieku w Bytomiu-Miechowicach, otaczał pałac Tiele-Wincklerów, współcześnie pełni rolę krajobrazowego parku miejskiego, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Park, założony początkowo jako ogród, powstał w 1. połowie XIX wieku i jest najstarszym założeniem parkowym na terenie dzisiejszego Bytomia^[2]. Od początku stanowił teren przypałacowy Tiele-Wincklerów^[3] i nie był dostępny publicznie^[4]. Ogród parkowy połączono z przylegającym lasem grądowym w latach 1840–1850, zachowano jednak kompozycję ogrodu, zasadzono egzotyczne drzewa^[5]. Park powstał poprzez przekształcenie ogrodu i lasu na przełomie lat 50. i 60. XIX wieku^[4]. Romantyczne założenie zaprojektowali Gustaw Stoll i Gustaw Meyer^[4]. Powstał park w stylu angielskim^[6].

Park był zarządzany przez miasto Bytom od 1938 roku^[2] i stał się wówczas dostępny dla mieszkańców^[4]. Pałac został zniszczony i opuszczony po 1945 roku^[7]. Rozgrabiono go i spalono^[8], a pozostałości wysadzili saperzy Wojska Polskiego 31 grudnia 1954 roku^[8]. Park został znacznie przekształcony po II wojnie światowej, zmieniono m.in. układ alejek^[4] a północną część parku oddzielono i zabudowano^[6], jednak zachował się cenny starodrzew^[3], a całość ma charakter parku krajobrazowego^[7]. Okazały platan klonolistny „Jan III Sobieski” stanowi od 1973 roku pomnik przyrody^[2] (decyzja nr 312 znak: RL-op-831/32/73 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 1 grudnia 1973 roku^[9]). Park został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych w 1995 roku^[2]. W 2021 roku zakończono rewitalizację parku, która kosztowała ponad 11,6 mln zł^[2], powstało wówczas oczko wodne i ścieżka dydaktyczna^[2]. Założenie otrzymało nową nazwę w 2024 roku w efekcie petycji mieszkańców Bytomia^[2].

Maksymalna powierzchnia parku wynosiła 29 ha za czasów jego świetności^[2]. Od północy znajdował się reprezentacyjny podjazd do pałacu z dekoracyjnie obsadzonym trawnikiem^[8]. Od wschodu znajdowały się dwa stawy z wysepkami pośrodku. Pozostały teren zajmowały trawniki i rabaty w postaci medalionów obsadzonych różnobarwnymi kwiatami^[8].

Obecnie park ma kształt zbliżony do prostokąta i powierzchnię 13,95 ha^[3]. Pierwotne niskie kompozycje roślinne nie zachowały się, park porastają współcześnie wysokie drzewa^[2], w większości ponad stuletnia buczyna^[3]. W parku odnotowano 53 gatunki drzew i krzewów, obok pospolitych gatunków: klonu zwyczajnego, klonu jawora, dębu i lipy rosną także: dąb czerwony i burgundzki, surmia wielkokwiatowa i żółtokwiatowa, miłorząb dwuklapowy oraz sosna wejmutka^[3]. Przy drodze do ronda znajduje się kilka ponad stuletnich dębów (pierwotnie dziewięć), które sadzono po narodzinach dzieci Waleski i Huberta von Tiele-Wincklerów^[4].

Od XVII w. do 1853 roku na terenie parku stał stary murowany kościółek św. Krzyża^[10]. W latach 40. XX wieku w parku znajdowały się drewniane altany i korty tenisowe^[6]. W 2. połowie XX wieku – muszla koncertowa^[2] i kąpielisko dla dzieci^[4]. Z pałacu zachowała się część oficyny^[3], co stanowi około 10% dawnej kubatury gmachu^[8]. Z pierwotnego założenia parkowego pozostała owalna ścieżka po zewnętrznej stronie parku^[2].

• 
  Plan parku z 2. połowy XIX wieku
• 
  Pałac w XIX wieku
• 
  Pozostałości pałacu (2021)
• 
  Oficyna pałacu (2019)
• 
  Pomnikowy platan „Jan III Sobieski” (2012)
• 
  Alejka parkowa (2021)