Panzerwaffe

Panzerwaffe (z jęz. niem. siły pancerne) – niemieckie określenie na wojska pancerne stosowane od czasów I wojny światowej.

W związku z pojawieniem się czołgów na polu walki (1916, bitwa nad Sommą) niemieckie naczelne dowództwo postanowiło wprowadzić na uzbrojenie armii cesarskiej własny typ czołgu. W tym celu w listopadzie 1916 roku powołano specjalną komisję –Algemeine Kriegsdepartment 7 Abteilung Verkehrwesen (7 Departament Wojny Urząd Uzbrojenia) pod kierownictwem J. Vollmera. Pod koniec października 1917 gotowy był pierwszy czołg o nazwie A7V. Czołgi te wzięły udział w ofensywie niemieckiej na zachodzie w 1918 roku.

Na mocy traktatu wersalskiego Niemcy nie mogli posiadać własnych sił pancernych. Jednakże omijali ten zakaz.

W czasie I wojny światowej Niemcy wystawili następujące jednostki pancerne:

• 1 Sturmpanzer Abteilung
• 2 Sturmpanzer Abteilung
• 3 Sturmpanzer Abteilung
• 4 Sturmpanzer Abteilung
• 5 Sturmpanzer Abteilung
• 6 Sturmpanzer Abteilung
• 7 Sturmpanzer Abteilung
• 8 Sturmpanzer Abteilung

Każdy Abteilung (batalion) powinien składać się z:

• 5 czołgów,
• 10 samochodów ciężarowych,
• 2 samochodów osobowych,
• motocykla,
• kuchni polowej.

Razem dawało to 140 żołnierzy (w tym 5 oficerów). Tylko 3 pierwsze jednostki wyposażono w czołgi rodzimej produkcji (tzn. A7V). Pozostałe uzbrojono w zdobyczne brytyjskie Mark IV i Mark A Whippet.

• 501 batalion czołgów ciężkich
• 502 batalion czołgów ciężkich
• 503 batalion czołgów ciężkich
• 504 batalion czołgów ciężkich
• 505 batalion czołgów ciężkich
• 506 batalion czołgów ciężkich
• 507 batalion czołgów ciężkich
• 509 batalion czołgów ciężkich
• 510 batalion czołgów ciężkich
• 511 batalion czołgów ciężkich
• 101 batalion czołgów ciężkich SS
• 102 batalion czołgów ciężkich SS
• 502 batalion czołgów ciężkich SS
• 503 batalion czołgów ciężkich SS

• 1 Brygada Zmotoryzowana SS
• 2 Brygada Zmotoryzowana SS
• 49 Brygada Grenadierów Pancernych SS
• 51 Brygada Grenadierów Pancernych SS

• Brygada Pancerna Norwegen
• 10 Brygada Pancerna (III Rzesza)
• 18 Brygada Pancerna (III Rzesza)
• 21 Brygada Pancerna (III Rzesza)
• 92 Brygada Pancerna
• 100 Brygada Pancerna
• 101 Brygada Pancerna
• 102 Brygada Pancerna
• 103 Brygada Pancerna
• 104 Brygada Pancerna
• 105 Brygada Pancerna
• 106 Brygada Pancerna
• 107 Brygada Pancerna
• 108 Brygada Pancerna
• 109 Brygada Pancerna
• 110 Brygada Pancerna
• 111 Brygada Pancerna
• 112 Brygada Pancerna
• 113 Brygada Pancerna
• 114 Brygada Pancerna
• 115 Brygada Pancerna
• 150 Brygada Pancerna

• Dywizja Pancerna Kempf
• 1 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 2 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 3 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 4 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 5 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 6 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 7 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 8 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 9 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 10 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 11 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 12 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 13 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 14 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 15 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 16 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 17 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 18 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 19 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 20 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 21 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 22 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 23 Dywizja Pancerna
• 24 Dywizja Pancerna
• 25 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 26 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 27 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 116 Dywizja Pancerna
• 155 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 178 Zapasowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 179 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 232 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 233 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 273 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• Dywizja Pancerna Clausewitz
• Dywizja Pancerna „Feldherrnhalle”
• Dywizja Pancerna Feldherrnhalle 2
• Dywizja Pancerna Holstein
• Dywizja Pancerna Jüterbog
• Dywizja Pancerna Kurmark
• Dywizja Panzer Lehr
• Dywizja Pancerna Müncheberg
• Dywizja Pancerna Norwegen
• Dywizja Pancerna Schlesien
• Dywizja Pancerna Tatra

• 1 Dywizja Lekka
• 2 Dywizja Lekka
• 3 Dywizja Lekka
• 4 Dywizja Lekka
• 5 Dywizja Lekka

• Dywizja Grenadierów Pancernych Grossdeutschland
• Dywizja Grenadierów Pancernych Brandenburg
• Dywizja Grenadierów Pancernych Kurmark
• Dywizja Grenadierów Pancernych Führera
• Dywizja Grenadierów Pancernych Führer-Begleit
• 3 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 10 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 15 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 16 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 18 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 20 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 25 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 29 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 90 Dywizja Grenadierów Pancernych (pierwotnie 90 Dywizja Lekka)
• 233 Rezerwowa Dywizja Grenadierów Pancernych

• SS-Verfüngungstruppe-Division
• 1 Dywizja Pancerna SS Leibstandarte SS Adolf Hitler
• 2 Dywizja Pancerna SS Das Reich
• 3 Dywizja Pancerna SS Totenkopf
• 5 Dywizja Pancerna SS Wiking
• 9 Dywizja Pancerna SS Hohenstaufen
• 10 Dywizja Pancerna SS Frundsberg
• 12 Dywizja Pancerna SS Hitlerjugend

• 4 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Polizei”
• 11 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Nordland”
• 16 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Reichsführer SS”
• 17 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Götz von Berlichingen”
• 18 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Horst Wessel”
• 23 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Nederland”
• 27 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 flamandzka) „Langemarck”
• 28 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 walońska) „Wallonien”

Uwaga: dywizje pancerne SS pierwotnie były jednostkami zmotoryzowanymi/grenadierów pancernych. Przekształcanie tych jednostek w dywizje pancerne rozpoczęto w 1943/44 r.

Niemiecka dywizja pancerna 1935–1940:

• Brygada pancerna- 2 pułki czołgów po dwa bataliony
• Brygada piechoty zmotoryzowanej – batalion motocyklistów, pułk strzelców, pułk artylerii, bataliony: rozpoznawczy, artylerii przeciwlotniczej i saperów; służby (saperzy itp.)

Niemiecka dywizja pancerna po 1941:

• pułk czołgów (2 bataliony po 3 kompanie)
• brygada piechoty:
  • 2 pułki strzelców,
  • pułk artylerii,
  • bataliony: motocyklowy, artylerii przeciwlotniczej, rozpoznawczy, niszczycieli czołgów, saperów,
  • służby dywizyjne.

Niemiecka dywizja lekka, 1939:

• batalion czołgów,
• pułk lub dywizjon rozpoznawczy,
• pułku artylerii,
• batalion przeciwpancerny,
• batalion saperów,
• kompania łączności,
• służby.

Razem: 332 oficerów, 10335 szeregowych i 333 urzędników.

Niemiecka dywizja grenadierów pancernych, 1943:

• 2 pułki grenadierów pancernych,
• batalion czołgów/dział szturmowych,
• batalion artylerii zmotoryzowanej,
• batalion niszczycieli czołgów,
• batalion artylerii przeciwlotniczej,
• batalion saperów,
• służby dywizyjne.

Dywizja pancerna Waffen SS, 1944:

• pułk pancerny,
• 2 pułki grenadierów pancernych,
• kompania transporterów opancerzonych,
• batalion rozpoznawczy,
• batalion niszczycieli czołgów,
• pancerny batalion saperów,
• pułk artylerii,
• służby.

Razem: 18548 ludzi, 152 czołgi, 49 dział samobieżnych.

Niemiecka brygada pancerna, 1943:

• sztab,
• batalion czołgów (3 kompanie),
• 2 pułki grenadierów pancernych,
• pułk artylerii,
• służby.

Niemiecka brygada dział szturmowych, 1944:

• dowództwo,
• 3 baterie dział szturmowych,
• kompania grenadierów,
• pluton saperów,
• służby.

Niemiecki batalion czołgów ciężkich, 1944:

• sztab,
• kompania sztabowa,
• kompania zaopatrzenia,
• kompania warsztatowa,
• 3 kompanie czołgów.

Razem: 39 oficerów, 230 podoficerów, 496 szeregowych.

• 
  Erwin Rommel
• 
  Heinz Guderian
• 
  Erich von Manstein
• 
  Paul Hausser
• 
  Josef „Sepp” Dietrich
• 
  Walter Model
• 
  Hermann Hoth
• 
  Hasso von Manteuffel
• 
  Georg-Hans Reinhardt
• 
  Heinrich Eberbach
• 
  Kurt Meyer
• 
  Felix Steiner
• 
  Michael Wittmann
• 
  Walther Wenck
• 
  Paul Ludwig Ewald von Kleist
• 
  Herbert Otto Gille

• 
  A7V
• 
  PzKpfw I
• 
  PzKpfw II
• 
  PzKpfw III
• 
  PzKpfw 35(t)
• 
  PzKpfw 38(t)
• 
  PzKpfw IV
• 
  PzKpfw V Panther
• 
  PzKpfw VI Tiger
• 
  PzKpfw VI Tiger II
• 
  Leopard 1
• 
  Leopard 2

• 
  Sturmpanzer I
• 
  Panzerjäger I
• 
  StuG III
• 
  StuG IV
• 
  StuH 42
• 
  Brummbär
• 
  Wespe
• 
  Hummel
• 
  Grille
• 
  Marder I
• 
  Marder II
• 
  Marder III
• 
  Panzerwerfer 42
• 
  Nashorn
• 
  Hetzer
• 
  Jagdtiger
• 
  Jagdpanther
• 
  Jagdpanzer Tiger (P) Ferdinand/Elefant
• 
  Kanonenjagdpanzer
• 
  PzH 2000
• 
  LARS
• 
  Jaguar 1

• Sturmpanzer II
• Raketenjagdpanzer 2
• Jaguar 2

• 
  Sd.Kfz. 7/1
• 
  Sd.Kfz. 7/2
• 
  Sd.Kfz.10/4
• 
  Flakpanzer IV "Moebelwagen
• 
  Flakpanzer IV „Wirbelwind”
• 
  Flakpanzer IV „Ostwind”
• 
  Flugabwehrkanonenpanzer Gepard

• 
  Sd.Kfz.250
• 
  Sd.Kfz.251
• 
  Sd.Kfz.252
• 
  Sd.Kfz.253

• 
  ADGZ
• 
  Schwerer Panzerspähwagen
• 
  SdKfz. 234/4 Puma
• 
  Sd.Kfz. 222
• 
  Sd.Kfz. 250/9
• 
  Schützenpanzer Kurz
• 
  Luchs
• 
  Fennek
• 
  Marder 1

• 
  Neubaufahrzeug
• 
  Maus (czołg)
• 
  P-1000 Ratte
• 
  Panther II
• 
  Kugelblitz

czołgi zdobyczne i kupione w czasie 2wś to:PzKpfw. 35(t) (LT vz. 35), PzKpfw. 38(t) (LT vz. 38), PzKpfw. 35H 734(f) (Hotchkiss H-35), PzKpfw. 39H 735(f) (Hotchkiss H-39), PzKpfw. 35-S 739(f) (Somua S-35), PzKpfw. B2(f) (Char B1 bis), PzKpfw. L 6(i) (Fiat L 6/40), PzBef. M42(i) (Carro Commando M 15/42), Pz. 740(r) (T-26), Schwimm-Panzerkampfwagen T-40 733 (r) (T-40), PzKpfw. 747(r) (T-34/76),

• Wehrmacht
• Bundeswehra
• Niemieckie dywizje pancerne
• Niemieckie czołgi zdobyczne w okresie II wojny światowej
• panzerwaffe.pl

• P. Masson Armia Hitlera 1939–1945, Przedsięwzięcie Galicja, Kraków-Międzyzdroje 2008
• DariuszD. Jędrzejewski DariuszD., ZbigniewZ. Lalak ZbigniewZ., Niemiecka broń pancerna 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1994, ISBN 83-902554-4-8, OCLC 750698955 . Brak numerów stron w książce
• MarcinM. Bryja MarcinM., Panzerwaffe – Niemieckie wojska szybkie 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996, ISBN 83-86209-67-4, OCLC 830130429 . Brak numerów stron w książce
• Janusz Ledwoch, Niemieckie wozy bojowe 1933–1945, Warszawa 1997 (wyd. Militaria), ISBN 83-86209-57-7.
• W. Schneider German tanks i world war I. The A7V and early tank development, Freiberg, 1990
• M. Reynolds:
  • Synowie Rzeszy. II Korpus Pancerny SS w Normandii, Ardenach i na froncie wschodnim, Instytut wyd. Erica, Warszawa 2008
  • Ludzie ze stali. I Korpus Pancerny SS w Ardenach i na froncie wschodnim, Inst. wyd. Erica, Warszawa 2008
  • Stalowe piekło. I Korpus Pancerny SS w Normandii, Inst. wyd. Erica, Warszawa 2008
• B. Perrett Rycerze czarnego krzyża, Rebis, Warszawa 2008
• Kolekcja Wozy bojowe, DeAgostini Atlas, Warszawa 2000. ISBN 83-7316-295-X