Neurony lustrzane

Neurony lustrzane – grupy komórek nerwowych (neuronów), które uaktywniają się podczas wykonywania pewnej czynności lub obserwowania jej u innych osobników. Neurony lustrzane odkryto w mózgu małp i człowieka. Podejrzewa się, że dzięki nim osobnik na widok pewnej czynności jest w stanie niemal natychmiast odgadnąć intencje innego osobnika nie tylko tego samego gatunku (zob. teoria umysłu)^[1]. U człowieka odpowiadają prawdopodobnie również za zdolność do rozpoznawania cudzych emocji i intencji wyrażanych niewerbalnie, czyli empatię oraz współczucie.

Neurony lustrzane zostały odkryte na początku lat 90. XX w. na Uniwersytecie w Parmie we Włoszech przez zespół w składzie: Giacomo Rizzolatti, Leonardo Fogassi i Vittorio Gallese(inne języki). Podczas prac nad korą ruchową mózgu makaków zauważyli, że niektóre obszary mózgu reagują niemal identycznie, gdy któryś z badaczy sięga po jedzenie, jak w sytuacji, gdy małpy robią to same. W dalszych badaniach ustalili, że wzór aktywności jest reprezentacją danej czynności, niezależnie od tego, kto ją wykonuje^[2].

Sądzono, że nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodków mózgu, w których występują neurony lustrzane, może być jedną z przyczyn zaburzeń w spektrum autyzmu^[3], schizofrenii^[4], dyspraksji^[5], jednak zaprzeczyły temu późniejsze badania w których stwierdzono, że osoby autystyczne nie wykazują dysfunkcji neuronów lustrzanych^[6][7], a wraz ze sformułowaniem problemu podwójnej empatii błędna okazała się interpretacja, jakoby osoby autystyczne cechowało upośledzenie teorii umysłu.

W 1998 Gallese i filozof Alvin Goldman przedstawili hipotezę, że neurony lustrzane odpowiedzialne są za rozpoznawanie stanów mentalnych innych osób w ramach procesu symulacji^[8]. Teoria symulacji opisuje proces mózgowy odpowiedzialny za mind-reading w trzech krokach: (i) obserwowany ruch łączy się z aktywacją własnego systemu motorycznego, (ii) zamiar jest mi, gdyż reprezentowany jest on automatycznie; (iii) przypisuję te same zamiary obserwowanym osobom^[9]. Krytycy wskazują jednak, że nie tylko nie znamy tak naprawdę czyichś zamiarów, ale do końca nie wiemy za bardzo o swoich^[10]. Krytykuje się również automatyzm i łatwość odwzorowań, natomiast podkreśla się rolę świadomości i zamiarów wyższego rzędu w relacjach społecznych^[11].

Jak przyznaje sam Gallese z współpracownikami:

Rosnąca uwaga poświęcana procesom mózgowym, które wspierają przygotowanie adaptacyjnych reakcji behawioralnych na innych w otoczeniu społecznym zdecydowanie wskazuje na potrzebę przeprowadzenia podstawowych badań na zwierzętach i ludziach w oparciu o bardziej etologicznie istotne paradygmaty i podejścia tzn. aby zbadać pary lub grupy jednocześnie zarejestrowanych mózgów jako unikalny system podczas nieograniczonej wymiany społecznej i interakcji. Stopniowe porzucanie paradygmatu jednego mózgu na rzecz paradygmatu wielomózgowego ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia relacji mózg-zachowanie w warunkach istotnych ekologicznie. Ta zmiana paradygmatu umożliwi badaczom rzucenie rzucić światło na emocjonalne procesy społeczne, które pomimo silnych dowodów przyczynowych u pacjentów i zwierząt , wciąż brakuje szczegółowego, mechanistycznego wyjaśnienia na poziomie pojedynczego neuronu^[12].

• Neurony Lustrzane. fizyka.umk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-18)]. na www.fizyka.umk.pl
• Neurobiologia empatii. [dostęp 2014-01-23].
• Gregory Hickok, Mit neuronów lustrzanych, 2016. pl.ccpress.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)]., rec. Patricia Churchland; e-book ISBN 978-83-7886-259-8
• Vilayanur S. Ramachandran, , The neurons that shaped civilization on łączy się TED (konferencja), November 2009d