Milówka (województwo śląskie)

Zobacz też: Milówka w innych znaczeniach tej nazwy.

Milówka

wieś
Panorama Milówki, widok z Baraniej Góry
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	żywiecki
Gmina	Milówka
Wysokość	430–460[2] m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	4426[3]
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-360[4]
Tablice rejestracyjne	SZY
SIMC	0062478
Położenie na mapie gminy Milówka Milówka
Położenie na mapie Polski Milówka
Położenie na mapie województwa śląskiego Milówka
Położenie na mapie powiatu żywieckiego Milówka
49°33′34″N 19°05′13″E/49,559444 19,086944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Milówka – wieś (dawniej miasto) w Polsce leżąca w Małopolsce^[5], obecnie w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, siedziba gminy Milówka, leżąca w Beskidzie Żywieckim nad rzeką Sołą. Powierzchnia sołectwa wynosi 2648 ha, a liczba ludności 4446, co daje gęstość zaludnienia 171 os./km²^[2].

Wieś powstała zapewne z końcem XV w. Była wsią rolną^[8]. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1537. Do jej powstania przyczyniły się dwie grupy ludności. Najpierw wędrujący w górę rzeki Soły osadnicy polscy stopniowo zagospodarowywali okoliczne nieużytki i karczowali lasy. Po nich w wyższe partie gór Beskidu Żywieckiego w XVI wieku przybyli pasterze wołoscy, którzy się następnie zasymilowali ze wcześniejszymi osadnikami. W 1595 wieś położona była w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego^[9]. Kiedy w 1624 r. żywiecczyzna przeszła w ręce królowej Konstancji Milówka miała 16 ról, natomiast w 1662 r. liczyła 33 gospodarstwa i 275 mieszkańców^[8]. Dzieje Milówki opisuje Wójt Żywiecczyzny Andrzej Komoniecki w Chronografii albo Dziejopisie Żywieckim.

W 1667 r. działał we wsi tartak (...piła tartaczna Marszałkowa). W 1712 r. pracowały już dwa tartaki: Jana Czumy i Krzysia Tycza. Milówka wchodziła wówczas w skład wielkiego klucza folwarcznego Węgierskiej Górki, obejmującego całe dorzecze Soły powyżej Cięciny^[8].

Dawne dzieje Milówki są słabo poznane z powodu spalenia się podczas pożaru w 1844 r. ksiąg parafialnych i metrykalnych.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 372 budynkach w Milówce na obszarze 2653 hektarów mieszkało 2678 osób (gęstość zaludnienia 100,9 os./km²), z czego 2495 (93,2%) było katolikami, 9 (0,3%) grekokatolikami a 174 (6,5%) wyznawcami judaizmu, 2609 (97,4%) polsko-, 61 (2,3%) niemieckojęzycznymi, a jedna posługiwała się innym językiem^[10].

Mieczysław Orłowicz w swym "Ilustrowanym przewodniku po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim" wydanym w 1919 r. pisał: Milówka (133 km., 440 m. n. m.) miasteczko o 2800 m[ieszkańcach]. (200 Ż[ydów].). Piękne położenie górskie w dolinie Soły. Kilka will dla letników^[11]. W dwudziestoleciu międzywojennym znacznie rozwinęła się jako letnisko.

Milówka podczas narodowych spisów powszechnych z 1921 i 1931 figurowała jako miasteczko, w latach 1872–1934 posiadała prawa miejskie, lokację miejską uzyskała przed 1884, następnie zdegradowana w 1934^[12].

Podczas II wojny światowej już 2 września 1939 r. Milówka została zajęta przez wojska niemieckie, wkraczające od strony Zwardonia i Koniakowa, i w latach 1939–1945 pozostawała w granicach III Rzeszy. 6 kwietnia 1945 r. od strony Żywca i Ujsół do wsi wkroczyły wojska radzieckie^[8].

1 września 1947 w Milówce uruchomione zostało Liceum Ogólnokształcące. W chwili powstania naukę rozpoczęło w nim 316 uczniów zamieszkujących od Cięciny w górę rzeki Soły, przeniesionych tu z Liceum w Żywcu. Uroczystość ta została połączona z wojewódzkimi obchodami inauguracji nowego roku szkolnego, wobec czego udział w niej wziął m.in. przewodniczący wojewódzkiej rady narodowej, a także poseł Ferdynand Łukaszek, Kazimierz Barwacz oraz inni delegaci władz^[13].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Milówka, następnie gminy Milówka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

1 października 2001 został tu oddany do użytku nowy budynek gimnazjum, położony między Sołą, a ul. Jana Kazimierza. Dotychczasowa siedziba placówki została objęta przez Akademię Rolniczą w Krakowie, która uruchomiła w niej 5 października 2001 zamiejscowy punkt dydaktyczny Wydziału Techniki i Energetyki Rolnictwa, kształcący w systemie zaocznym na 4-letnim kierunku inżynierskim Techniki Komputerowe w Gospodarce^[14][15].

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór, Sala Królestwa^[16].

W Milówce znajdują się następujące szkoły:

• Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika^[17].
• Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej
• Zespół Szkół (Technikum oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa)

Do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego wpisano następujące obiekty z terenu Milówki:

• cmentarz rzymskokatolicki z XIX w., kaplica pw. św. Marii Magdaleny z 1857 oraz kostnica i ogrodzenie cmentarza
• cmentarz żydowski z początku XX w.
• chałupa konstrukcji zrębowej z 1793 (zob. Muzeum Stara Chałupa) na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego
• Dom z Przyłękowa z XX w.
• kuźnia przy ul. Jagiellońskiej 21 z lat 1925–1926
• piwniczka przy domu nr 69 przy ul. Piwowarskiej 3 z połowy XIX w. (nie istnieje)^[18]

Pozostałe historyczne obiekty to m.in.:

• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1834
• kaplica św. Antoniego z 1886
• Pałacyk z wieżyczką z 1906
• pomnik na Sumowej Grapie z 1910, którego budowniczym był wikary Władysław Figuła
• kaplica na Jurosce w Kolonii Prusów
• chałupa drewniana z 1864 w Kolonii Prusów

Przez wieś przebiega kilka szlaków turystycznych:

• (pieszy) zaczynający się w Milówce i prowadzący przez Halę Boraczą na Rysiankę
• (rowerowy)
• (rowerowy)
• (rowerowy)

W centrum miejscowości znajduje się kilka hoteli oraz lokale gastronomiczne. Rozwinięta jest także agroturystyka.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Milówce.

• Stanisław Elgas (1876–1973) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego
• Jan Komoniecki – ksiądz z Milówki, zmarł A.D. 22 lipca 1716, brat Andrzeja Komonieckiego wójta z Żywca^[19].
• Antoni Biegun – kapitan Wojska Polskiego^[20].
• Józef Razowski – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, entomolog.
• Eugeniusz de Saalbruck Quirini – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, redaktor, tłumacz, nauczyciel.
• Stanisław Szczotka – profesor, działacz ruchu ludowego, żołnierz Batalionów Chłopskich. Znacząco przyczynił się do wydania Chronografii albo Dziejopisu Żywieckiego w którym zamieścił swoje słowo "Od wydawcy" w Krakowie, dnia 01 maja 1937 roku^[21]
• Paweł Golec – polski muzyk popowy i jazzowy, jeden z liderów Golec uOrkiestra, brat bliźniak Łukasza Golca
• Łukasz Golec – polski wokalista, muzyk popowy i jazzowy, kompozytor, aranżer, jeden z liderów Golec uOrkiestra.
• Piotr Wolański – polski naukowiec, profesor nauk technicznych o specjalności napędy lotnicze i kosmiczne, silniki spalinowe, spalanie, technika cieplna, wybuchy.

• Golec uOrkiestra
• Milówka (stacja kolejowa)
• synagoga w Milówce
• wiadukt w Milówce

• Milówka.pl – Portal Urzędu Gminy
• Milówka.info. milowka.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)]. – Informacje z życia gminy Milówka
• Milówka (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 429 .