Maria Teresa Chojnacka
Data i miejsce urodzenia | 14 czerwca 1931 |
---|---|
Data śmierci | 25 sierpnia 2023 |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki | tkanina dekoracyjna |
Odznaczenia | |
Maria Teresa Chojnacka, także Maria Chojnacka-Gontarska[1][2] (ur. 14 czerwca 1931 w Warszawie[3], zm. 25 sierpnia 2023[4]) – polska artystka, twórczyni tkaniny artystycznej, reprezentantka tzw. "polskiej szkoły tkaniny".
Życiorys i twórczość
Studiowała początkowo w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie (1950–1951), później, w latach 1951–1955 na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie[3]. Uczęszczała na zajęcia na Wydziale Tkaniny pod kierunkiem prof. Eleonory Plutyńskiej i prof. Anny Śledziewskiej, a także w pracowni malarstwa u prof. Aleksandra Kobzdeja[3]. Dyplom uzyskała w 1956[3].
W latach 1963–1967 pełniła funkcję kierownika artystycznego w cepeliowskiej spółdzielni „Świdry Wielkie” w Otwocku, gdzie pracowała nad regionalnymi tkaninami kołbielskimi[3]. Zajmowała się nimi także w ramach współpracy z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego (okres 1964–1968), sporządzając ich opis etnograficzny[3]. Dla IWP badała również możliwości wykorzystania wrodzonych talentów tkaczek wiejskich na potrzeby wzornictwa przemysłowego[3]. W tym okresie uzupełniła edukację, kończąc podyplomowe Studium Etnograficzne u prof. Jadwigi Klimaszewskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1967–1968)[3].
Chojnacka uprawia tkaninę artystyczną w licznych odmianach; w jej dorobku znajdują się kilimy, gobeliny, sumaki, tkaniny jedno- i wielonicielnicowe, a także żakardowe[3]. W 1969 na II Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie zaprezentowała wykonaną z surowego włókna sizalowego pracę Mat królowi, w której pola szachownicowej kompozycji wypełniła splotami sumakowymi, nadając tkaninie charakter reliefowy i uzyskując, dzięki grze światła na różnego rodzaju splotach, wrażenie barwności i dynamiki[5][6]. Na V Biennale w Lozannie w 1971 zaprezentowała pracę Dźwięk, gdzie zadaniem efektów fakturowych było odwzorowywać wrażenia muzyczne w warstwie wizualnej[7][6]. Dźwięk reprezentuje cykl prac o zbliżonej tematyce, do którego należą również m.in. Crescendo i Diminuendo[6].
Innym źródłem inspiracji jest krajobraz, szczególnie morski, na co wskazują takie prace jak dyplomowe Dno morskie czy Diuny, nagrodzone w 1985 roku srebrnym medalem na V Triennale Tkaniny Artystycznej w Łodzi[8]. Chojnacka jest też autorką cyklu tkanin pisanych, w których tekst przybrał charakter ornamentu, a same litery miały charakter fakturowy[6][8]. Pierwszą pracą tego typu była tkanina Za Wolność Naszą i Waszą[6][8].
Chojnacka tworzyła także miniatury tkackie, wpisując się w rodzący się w latach 70. XX w. trend, będący reakcją na monumentalizm gobelinów[9]. Przedstawiała je m.in. w 1976 na II edycji International Exhibition of Miniature Textils – poświęconej miniaturom imprezy w Londynie, gdzie prezentowano prace o rozmiarze 20×20 cm[9]. Zbiór takich obiektów, wykonanych w technice dwuosnowowej, artystka ofiarowała Muzeum Miejskiemu w Nowej Soli[8]. Inne prace artystki znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, Muzeum Okręgowego we Włocławku, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie[1][2].
Do najważniejszych sukcesów Chojnackiej należy zwycięstwo w międzynarodowym konkursie na projekt tkaniny o pow. 140m² do foyer teatru w Biberach (1977)[10][6]. Monumentalną kompozycję, przedstawiającą zgeometryzowany las prześwietlony słońcem, wykonała osobiście rok później, wykorzystując ponad pięćdziesiąt rodzajów splotów, często własnego pomysłu[6]. Praca przyniosła jej nagrodę specjalną od władz miasta za terminowe wykonanie i osobisty wkład pracy[3][6]. Artystka pozostała związana z Biberach, prowadząc w latach 1979–1987 kursy z technik tkackich w miejscowej szkole wyższej[11].
Prace Chojnackiej zawierają wzorcowe rozwiązania fakturalne charakterystyczne dla nurtu reliefowego w obrębie polskiej szkoły tkaniny[5]. Zdaniem Ireny Huml można porównywać twórczość artystki z dorobkiem rumuńskich twórców Ritzi Jacobi i Petera Jacobi, a dzieła tworzone w technice makramy z dorobkiem hiszpańskiej artystki Aurèlii Muñoz(inne języki)[5].
W 2023 roku została laureatką złotego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[12]. Pochowana na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 2A-4-27)[13].
Nagrody i odznaczenia
- 1954 – wyróżnienie za tkaninę podwójną, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
- 1964 – III nagroda w konkursie Cepelii Siedem wieków Warszawy
- 1965 – I nagroda za tkaniny kołbielskie i wyróżnienie za tkaninę firankową w konkursie z okazji XV-lecia Cepelii
- 1966 – Nagroda Specjalna Związku Spółdzielni Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Cepelia”
- 1967 – wyróżnienie za krajkę kołbielską w konkursie ŁADu
- 1967 – I nagroda za całokształt pracy twórczej, Wystawa Tkanin Ludowych, Warszawa
- 1967 – III nagroda za narzuty kołbielskie, Wystawa Tkanin Ludowych, Warszawa
- 1968 – wyróżnienie na III Festiwalu Sztuk Pięknych, Warszawa
- 1970 – srebrny medal na III Festiwalu Sztuk Pięknych, Warszawa
- 1972 – medal ZPAP na I Ogólnopolskim Triennale Tkaniny Unikatowej, Łódź
- 1972 – złoty medal na IV Festiwalu Sztuk Pięknych, Warszawa
- 1973 – srebrny medal na wystawie Artyści plastycy w kręgu Cepelii, Warszawa
- 1974 – II nagroda na I Międzynarodowym Kwadriennale Rzemiosł Artystycznych, Erfurt
- 1975 – medal ZPAP na II Międzynarodowym Triennale Tkaniny, Łódź
- 1977 – I nagroda w Międzynarodowym Konkursie na Tkaninę, Biberach/Ris
- 1980 – wyróżnienie na wystawie Portret wojska, Warszawa
- 1980 – brązowy medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju”
- 1985 – srebrny medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju”
- 1985 – srebrny medal na V Międzynarodowym Triennale Tkaniny, Łódź
- 2023 – złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis"
Źródło[1].
Przypisy
- ↑ a b c Maria Teresa Chojnacka. Zandry, wystawa tkaniny artystycznej. Jelenia Góra: Biuro Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze, 1989. [dostęp 2020-03-03].
- ↑ a b Maria Chojnacka. Tkanina. Witold Turkiewicz. Rysunek. Jelenia Góra: Biuro Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze, 1982. [dostęp 2020-03-03].
- ↑ a b c d e f g h i j Huml 1989 ↓, s. 231.
- ↑ Maria Teresa Chojnacka, Warszawa, 01.09.2023 - nekrolog [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2023-09-04] .
- ↑ a b c Huml 1989 ↓, s. 40.
- ↑ a b c d e f g h Poematy Marii Teresy Chojnackiej. W: Irena Huml: Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003, s. 198. ISBN 83-85938-08-7.
- ↑ Huml 1989 ↓, s. 48.
- ↑ a b c d Maria Teresa Chojnacka. muzeum-nowasol.pl. [dostęp 2020-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-03)].
- ↑ a b Huml 1989 ↓, s. 55–56.
- ↑ Huml 1989 ↓, s. 53.
- ↑ Chojnacka Maria Teresa. slownikprojektantow.pl. [dostęp 2020-03-03].
- ↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2023-03-01] (pol.).
- ↑ Maria Chojnacka [hasło w wyszukiwarce internetowej] [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2023-09-13] .
Bibliografia
- Irena Huml: Współczesna tkanina polska. Warszawa: Arkady, 1989. ISBN 83-213-3340-0.
- PWN: 3906673