Kopalnia Segiet

Ten artykuł dotyczy zlikwidowanej kopalni rud cynku. Zobacz też: inne znaczenia słowa Segiet.
Kopalnia Segiet
Ilustracja
Wieża wiertnicza kopalni Segiet
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Adres

Bytom
Tarnowskie Góry

Data założenia

13 listopada 1844 (nadanie pola górniczego)

Data likwidacji

28 maja 1927

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Segiet”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Segiet”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Segiet”
Ziemia50°24′32″N 18°50′30″E/50,408889 18,841667

Kopalnia Segiet[1] (Seget[2], niem. Segeth[3][4][5]) – kopalnia rudy cynku[6][7] działająca od co najmniej od lat 30. XIX wieku[8] do 28 maja 1927[9], położona w Lesie Segieckim na zboczu Srebrnej Góry, na południowy wschód od Nowych Rept[1] w pobliżu dawnej Kolonii Segiet[5] (niem. Kolonie Segeth[10]). Współcześnie jest to teren położony częściowo na terenie Bytomia (dzielnica Sucha Góra) i Tarnowskich Gór (dzielnice Bobrowniki Śląskie-Piekary Rudne i Repty Śląskie).

Historia

Granice pola kopalni Segiet; złączone fragmenty dwóch niemieckich map geologicznych z 1911 roku

Na Srebrnej Górze wydobycie rud srebra i ołowiu było prowadzone już od czasów średniowiecza. Najstarsza wzmianka pochodzi z 1247. W XVI wieku był to najbardziej wydajny region działalności górniczej w rejonie Tarnowskich Gór. Po wyrobiskach zachowały się liczne pozostałości takie jak leje, hałdy, czy zapadliska[11][12][13].

Do budowy urządzeń kopalnianych używano drewna z buczyny porastającej Srebrną Górę, co spowodowało jej przetrzebienie. Obecny drzewostan liczy około 150 lat, zaś najstarsze buki wg badań dendrochronologicznych – około 350 lat, co potwierdzałoby miejscową legendę o zasadzeniu ich podczas potopu szwedzkiego[11][12].

Nadanie pola górniczego o powierzchni 24602 m² miało miejsce przed 1841[14]. Jedna z pierwszych wzmianek o będącej własnością hrabiów Henckel von Donnersmarck kopalni Segiet pochodzi z 1830 roku[15]. Według innego źródła, nadanie pola górniczego miało miejsce 13 listopada 1844 roku[4]. Pozyskiwanym surowcem był biały galman – hemimorfit mioceński[16][1], natrafiono także na galman czerwony. W polu zachodnim na głębokości od 10 do 30 metrów występowała ruda żelaza, natomiast w polu wschodnim – dolomit zawierający galenę, który był eksploatowany przez kopalnię Fryderyk (zob. Zabytkowa Kopalnia Srebra)[4].

Pogórniczy krajobraz terenu

W latach 1923–1927 kopalnia należała do firmy The Henckel von Donnersmarck-Beuthen Estates Limited[4][5][17], której prezesem był w tym czasie Edgar Henckel-Gaschin von Donnersmarck[9][2][3]. Wcześniej była własnością hrabiego Lazy’ego Arthura Edgara Henckel von Donnersmarcka[18]. W 1923 kopalnia zatrudniała 50 osób, a wydobycie wynosiło 650 ton rudy cynkowej rocznie[3]. Natomiast w samym grudniu 1926 wydobycie wyniosło 654 tony rudy[19], przy 133 pracownikach[20][1]; około 1928 roku pole górnicze wynosiło 707 065 m²[4]. Kopalnia prowadziła wydobycie jednym szybem o głębokości 33 m[1], eksploatowała bocznicę konnej kolei wąskotorowej (tzw. rosbanki) odgałęziającą się od szlaku Bytom Karb Wąskotorowy – Miasteczko Śląskie Huta Górnośląskich Kolei Wąskotorowych[21]. W wyniku spadku cen cynku na giełdzie londyńskiej, wstrzymano wydobycie w grudniu 1924 roku[5]. Zakład został unieruchomiony 28 maja 1927 wskutek wyczerpania złóż rudy cynkowej[9].

Poza rudą cynku prowadzono także wydobycie rud żelaza na terenie Segietu[22][1], które trwało (z przerwami) od lat 60. XIX wieku[23] do 1951 roku[15].

W 1953 obszar leśny został objęty ochroną poprzez utworzenie na jego terenie rezerwatu przyrody o nazwie „Segiet”.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Nowak 1927 ↓.
  2. ↑ a b Przegląd Górniczo-Hutniczy 1923 ↓.
  3. ↑ a b c Przemysł i Handel 1923 ↓.
  4. ↑ a b c d e Brück 1928 ↓.
  5. ↑ a b c d Ciszewski 1938 ↓.
  6. ↑ Oziębłowski 1927 ↓, s. 671.
  7. ↑ Dębicki 1927 ↓.
  8. ↑ Westphal 1913 ↓, s. 304.
  9. ↑ a b c Statystyka... 1928 ↓, s. 44.
  10. ↑ Stahl und Eisen 1921 ↓.
  11. ↑ a b Tom: Segiet. Rezerwat nad sztolniami. [w:] Montes Tarnovicensis nr 8 [on-line]. Oficyna „Monos”, 2001-12-20. [dostęp 2016-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  12. ↑ a b Informacja zaczerpnięta z tablicy informacyjnej przy wejściu na teren rezerwatu przyrody „Segiet”.
  13. ↑ Żurek 2003 ↓, s. 69.
  14. ↑ Kwaśny 1983 ↓.
  15. ↑ a b Żurek 2003 ↓, s. 70.
  16. ↑ Posiedzenia... 1922 ↓.
  17. ↑ Oziębłowski 1927 ↓, s. 674.
  18. ↑ Westphal 1913 ↓, s. 60.
  19. ↑ Polska Zachodnia 1927 ↓.
  20. ↑ Goniec Śląski 1927 ↓.
  21. ↑ Żurek 2003 ↓, s. 160–161.
  22. ↑ Szreter 1973 ↓, s. 459.
  23. ↑ Żurek 2003 ↓, s. 135.

Bibliografia

  • Aleksander Ciszewski: Hutnictwo cynku i ołowiu. Warszawa: 1938, s. 6.
  • Janusz Dębicki: Przemysł cynkowy. Szkic historyczno-gospodarczy. Tablica II. Zestawienie Przedsiębiorstw Cynkowych (Koncernów). Warszawa: 1927, s. [70a].
  • Wiadomości ze Śląska: Z tarnogórskiego. „Goniec Śląski”. 28 (R. 7), s. [4], 1927-02-05. 
  • Zbigniew Kwaśny. Rozwój przemysłu na Górnym Śląsku w pierwszej połowie XIX wieku. „Acta Universitatis Wratislaviensis”. 39, s. 13, 1983. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. ISSN 0524-4498. 
  • Jan Nowak: Kronika Miasta i Powiatu Tarnowskie Góry: najstarsze dzieje Śląska i ziemi Bytomsko-Tarnogórskiej. Dzieje pierwszego górnictwa w Polsce. Tarnowskie Góry: Księgarnia Polska Jana Nowaka, 1927.
  • Wacław Oziębłowski. Polski przemysł górniczy: Rudy żelazne, cynkowe, ołowiane i miedziane.. „Przegląd Górniczo-Hutniczy”. XIX (22 (395)), 1927. Rada Zjazdu przemysłowców górniczych. 
  • „Posiedzenia naukowe Państwowego Instytutu Geologicznego”, s. 47, 1922. 
  • Alicja Pradela, Maksymilian Solarski. Rozwój górnictwa rud cynku i ołowiu w bytomsko-tarnogórskim rejonie złożowym od końca XVIII wieku do czasów współczesnych. „Z Badań nad Wpływem Antropopresji na środowisko”. 14, 2013. Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. ISSN 1895-6777. 
  • Produkcja węgla i galmanu. „Polska Zachodnia”, s. 8, 1927-02-12. 
  • Spis czynnych w roku 1922-im kopalń i hut na Polskim Śląsku Górnym. „Przegląd Górniczo-Hutniczy”. 5, s. 385, 1923-05-01. 
  • Der an Polen abzutretende Besitz der größeren Montanverwaltungen. „Stahl und Eisen”. 44, s. 1598, 1921-11-03. (niem.). 
  • Statystyka zakładów górniczych i hutniczych na polskim Górnym Śląsku za rok 1927. Katowice: Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-hutniczych, Z. Z. w Katowicach, 1928, s. 10.
  • Huty żelaza wraz z kopalniami rudy żelaznej i łomami dolomitu. W: Statystyka zakładów górniczych i hutniczych na polskim Górnym Śląsku za rok 1928. E. Fukner (red.), R. Danielski (red.). Katowice: Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-hutniczych, Z. Z. w Katowicach, 1929.
  • Szreter Jan: „Być albo nie być” kopalnictwa rud żelaza. W: Pamiętniki górników. Katowice: Śląsk, 1973.
  • Zakłady Przemysłowe Hrabiego Henckel von Donnersmarck Bytom – Karłuszowiec G.-S1. koło Tarnowskich Gór.. „Przemysł i Handel Górnośląski”. 4 (1), s. [84], 1923. 
  • Jahrbuch für den Oberbergamtsbezirk Breslau. Ein Führer durch die im Oberbergamtsbezirk Breslau liegenden Werke der Montan-Industrie. J. Westphal (bearb.). T. Erster Jahrgang (bis 1912). Kattowitz: Phönix-Verlag, 1913, s. 260.
  • Verzeichnis der oberschlesischen Zink-, Blei- und Schwefelerz- Bergwerke: Anlage zur Karte des Oberschlesischen Erzbergbaues. Brück (bearb.). Breslau: Königlichen Oberbergamt, 1928, s. 25.
  • Okolice gminy Bobrowniki Śląskie. W: Franciszek Żurek: Historia Bobrownik Śląskich. Tarnowskie Góry: PUHW „AXON”, 2003. ISBN 83-909898-7-5.