Kościół św. Wojciecha i św. Jerzego w Zatorze

Kościół
św. Wojciecha i św. Jerzego
A-1156/M z 15 stycznia 1970[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Zator

Adres

Plac Kościuszki 3

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Historia
Data zakończenia budowy

1393

Dane świątyni
Świątynia
• materiał bud.


• kamień, cegła

Położenie na mapie Zatora
Mapa konturowa Zatora, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościółśw. Wojciecha i św. Jerzego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościółśw. Wojciecha i św. Jerzego”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kościółśw. Wojciecha i św. Jerzego”
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego
Mapa konturowa powiatu oświęcimskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościółśw. Wojciecha i św. Jerzego”
Położenie na mapie gminy Zator
Mapa konturowa gminy Zator, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościółśw. Wojciecha i św. Jerzego”
Ziemia49°59′47,490″N 19°26′22,333″E/49,996525 19,439537
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół św. Wojciecha i św. Jerzego – rzymskokatolicki kościół parafialny znajdujący się przy pl. Kościuszki 3 w Zatorze, w powiecie oświęcimskim województwa małopolskiego.

Zabytkowy kościół parafialny sprzed 1393 roku, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

Historia

Kościół parafialny zbudowany przed 1393 rokiem w miejscu starszego romańskiego, którego pozostałości zachowały się w zakrystii[2]. W 1766 zamiast stropu zbudowano drewniane sklepienie pozorne oraz wprowadzono barokowe arkady międzynawowe[2]. Świątynia została znacznie uszkodzona w czasie pożaru w 1769. W 1836 roku kościół został wyremontowany i przebudowany na zlecenie Anny z Tyszkiewiczów Potockiej-Wąsowiczowej według projektu Franciszka Marii Lanciego. W efekcie podwyższono wieżę o jedną kondygnację i zwieńczono ją wysokim hełmem, a także dobudowano neogotycką kruchtę północną[2]. Fasada otrzymała neogotycki schodkowy szczyt[2]. W 1915 roku nadbudowano piętro nad zakrystią[2]. W 1945 roku kościół został uszkodzony. Po 1956 roku podczas prac przeprowadzonych wg projektu inż. arch. Władysława Wichmana przywrócono średniowieczny układ wnętrza, usuwając neogotyckie i barokowe podziały międzynawowe[2]. Przywrócono też gotycki kształt okien. W latach 1956–1973 nastąpiła zmiana układu wnętrza[3]. W 1999 roku kościół otrzymał nowe witraże w miejsce zniszczonych w 1945 roku.

Architektura

Budynek murowany z kamienia i cegły, gotycki, trójnawowy, orientowany. Prezbiterium trójbocznie zamknięte, węższe od nawy głównej, nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Wieża gotycka nad zachodnim przęsłem nawy północnej, najwyższa kondygnacja wieży neogotycka z połowy XIX wieku[3]. Wejście do prezbiterium jest dekorowane ostrołukowym gotyckim portalem z renesansowym kartuszem z herbem Odrowąż i datą 1563 roku.Wejście do nawy od południa dekorowane jest gotyckim portalem z kwiatonami.

Obok kościoła grobowiec księżnej Apolonii Poniatowskiej, właścicielki dóbr zatorskich w XVIII/XIX w. W krypcie pod kościołem spoczywają kolatorzy zatorskiej świątyni m.in. Anna Potocka (1779–1867) i jej mąż gen. Stanisław Dunin Wąsowicz, adiutant Napoleona I oraz Maurycy Eustachy Potocki i Ludwika Potocka.

Wyposażenie wnętrza

  • neogotycki ołtarz główny z 1866 roku fundacji Natalii Potockiej[3];
  • chrzcielnica brązowa z 1462 roku[3];
  • droga krzyżowa autorstwa słowackiego malarza Bohuna;
  • W nawach bocznych wyeksponowano fragmenty polichromii z XVII w., przedstawiające sceny z Męki Pańskiej.
  • chór organowy modernistyczny. Organy dwuwieżowe, piszczałkowe o barokowym brzmieniu, nowoczesne.
  • krucyfiks późnogotycki z ok. 1460-70,
  • obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii z ok. poł. XVI w. na podmalówce z XV w.,
  • późnogotycka figura Chrystusa Zmartwychwstałego z ok. 1470
  • przywieziona przez Potockich z Włoch, oprawiona w ramkę mozaika, przedstawiająca głowę Chrystusa typu Ecce Homo, oznaczona wtórnie jako dzieło Gianfranco Capodiferro z 1535.
  • epitafium późnorenesansowe, alabastrowe Andrzeja Bronowskiego (zm. 1612),
  • epitafium księżnej Apolonii Poniatowskiej (zm. 1813),
  • gotycki dzwon z 1596 roku na wieży[3];

Galeria

  • Widok kościoła przed 1914
    Widok kościoła przed 1914
  • Wnętrze kościoła
    Wnętrze kościoła
  • Gotycki portal z kartuszem z herbem Odrowąż i datą 1563
    Gotycki portal z kartuszem z herbem Odrowąż i datą 1563
  • Gotycki portal od strony południowej zwieńczony pinaklami z kwiatonami
    Gotycki portal od strony południowej zwieńczony pinaklami z kwiatonami
  • Neogotycka kruchta z XIX wieku
    Neogotycka kruchta z XIX wieku
  • Epitafium, którym uczczony został proboszcz Paweł Tabański
    Epitafium, którym uczczony został proboszcz Paweł Tabański

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2021-10-16] .
  2. ↑ a b c d e f https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-252522
  3. ↑ a b c d e Krasnowolski 2013 ↓, s. 311.

Bibliografia

  • Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.