Kera Tamara

Kera Tamara

Tamara Hatun

księżniczka Bułgarii
Dane biograficzne
Dynastia	Szyszmanowicze
Data urodzenia	ok. 1340
Data śmierci	po 1378
Mąż	despota Konstantyn
Mąż	Murad I

Kera Tamara, właśc. Tamara Hatun, bułg. Кера Тамара (ur. ok. 1340^[1], zm. po 1378) – bułgarska księżniczka, jedna z żon sułtana Murada I.

Przeszła do historii jako Kera Tamara, ale kera oznacza panią (gr. kyra). Tamara (Mara) to popularne w dynastii Szyszmanowiczów imię^[2]. Hatun to określenie małżonki sułtana, ale również kobiety wysoko urodzonej^[3].

Była córką bułgarskiego cara Iwana Aleksandra i jego pierwszej żony Teodory Wołoskiej, córki hospodara wołoskiego Basaraba I^[1]. Po matce Tamara była pół-Żydówką^[4]. Miała trzech rodzonych braci: Iwana Asena IV, Michała Asena IV i Iwana Stracimira oraz przyrodniego Iwana Szyszmana^[2].

Pierwszym mężem księżniczki był niezidentyfikowany despota Konstantyn. Poślubiła go ok. 1355. Nie mógł to być despota Kiustendił, Konstantin Dragaš, jak głosi jedna z teorii, ponieważ w 1371 Kera Tamara była już wdową, a Konstantyn Dragaš zmarł w 1395. Małżeństwo zostało przedstawione w ewangeliarzu Iwana Aleksandra^[5]. Związek Kery Tamary i Konstantyna zawarty w celach politycznych najprawdopodobniej nie zaowocował dziećmi, a przynajmniej żadne dłużej nie przeżyło^[1].

W 1371, kiedy Iwan Aleksander zmarł, a Iwan Szyszman odziedziczył jego tron, do Wielkiego Tyrnowa przybyli ambasadorowie osmańskiego sułtana Murada I, aby porozumieć się z nowym carem Bułgarii. Sułtan zażądał, by owdowiała i słynąca z urody Kera została jego żoną jako gwarantka pokoju między państwami. Iwan Szyszman odrzucił propozycję. Dopiero po 7 latach przystał na układ pokojowy wzmocniony małżeństwem dynastycznym^[1]. W 1378, kiedy próby powstrzymania Turków nie powiodły się, niechętnie wysłał Kerę Tamarę do haremu sułtana w Bursie^[6][7]. Małżeństwo było kluczowym momentem w historii Bułgarii^[8]. Iwan Szyszman wraz z wydaniem siostry za Murada I uznał się za lennika sułtana, choć Turcy nie zrezygnowali z dalszego podboju Bułgarii^[9]. Małżeństwo przeszło do historii i legend jako poświęcenie, którego Kera Tamara dokonała dla swojego ludu^[10].

Kera Tamara pozostała chrześcijanką^[1]. W niektórych opracowaniach błędnie podaje się, że Kera Tamara i Murad I mieli syna Bajazyda I, który przejął władzę po ojcu^[4][11].

Kera Tamara była ulubioną żoną Murada I nie tylko z powodu urody, ale i inteligencji. Umiała czytać i pisać we wszystkich językach wybranych przez Boga oraz interpretować święte księgi. W ciągu roku nauczyła się czytać i pisać po turecku^[12]. Umiała grać na harfie^[13].

W pomianniku cerkwi bułgarskiej, Boriłowym synodyku, czytamy: Wieczna pamięć Kery Tamary, córki cara Iwana Aleksandra, wielkiej pani małżonki wielkiego emira Murada, która została mu oddana dla bułgarskiego rodu. A ta, jak odeszła tam, zachowała prawosławną wiarę, oswobodziła swój ród, żyła dobrze i prawowiernie opuściła ten świat (tłum. Ilona Czamańska). Kera Tamara zmarła najpóźniej około połowy lat 80. XIV w. Spoczęła w Bursie w rodzinnym grobowcu dynastii osmańskiej, obok Murada I, ale bez atrybutów właściwych dynastii^[1]. Zgodnie z jej wolą grób pozostał odsłonięty, zasiano na nim jęczmień^[6]. Tradycja jest kontynuowana do dziś. Co roku na grobie wysiewa się zboże^[14]. Na nagrobku widnieje wiersz (w luźnym tłumaczeniu): O Boże, nie pozwól, by moje kości pozostały na tych kamieniach! / (...) Boże, troszczyłam się nie o siebie, ale o moją rodzinę. / I nie spodziewałam się ani litości, ani wdzięczności. / Byłam Kera-Tamarą, kto mnie zapamięta? / (...) Przeżyłam tyle bólu i tyle łez / wypłakałam... / O Boże, weź mnie, ale pozwól mojej rodzinie / zostać. / Na zawsze!^[15]. Odwiedzający znają grób jako miejsce spoczynku bułgarskiej królowej Marijcze (Mary)^[13]. Kera Tamara jest bardziej znana w Turcji niż w Bułgarii^[12].

Od jej imienia (w formie Mara) pochodzi nazwa miejscowości Marian (40 km od Wielkiego Tyrnowa), w pobliżu której ulokowana jest winiarnia rodziny Iwanowów. Produkowane jest tam wino chardonnay i sauvignon blanc nazwane imieniem Kery Tamary^[16][17]. Dostępne jest tylko na terenie Bułgarii^[18].

W 2010 powstał projekt fabularnego filmu historycznego o Kerze Tamarze w reżyserii Hristo Nikołowa na podstawie powieści Georgi Kostowa Kera Tamara. Życie i cierpienie^[19][20].

• Ivan Božilov, Familijata na Asenevci (1186–1460), Sofia 1985;
• Anna Buxton, Tamara Shishman and Murad I. An Intimate story of the Rise of the Ottomans and the Fall of the Balkans, Amazon Kindle, 2013^[21][22];
• Георги Костов, Кера-Тамара, житие и страдание, София 1999^[23].

• Zapowiedź filmu o Kerze Tamarze (ang.) na kanale StudioPodvig na YouTube w ramach projektu Царственост и величие. Българските владетели през 14ти век (2021).