Karłomysz
| Heteromys | |||
| Desmarest, 1817[1] | |||
 Karłomysz stokowa (H. nelsoni) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Rząd | gryzonie | ||
| Podrząd | Supramyomorpha | ||
| Infrarząd | bobrokształtne | ||
| Rodzina | karłomyszowate | ||
| Podrodzina | karłomyszy | ||
| Rodzaj | karłomysz | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Mus anomalus Thompson, 1815 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
Karłomysz[8], szczuroskok[8] (Heteromys) – rodzaj ssaków z podrodziny karłomyszy (Heteromyinae) w obrębie rodziny karłomyszowatych (Heteromyidae).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce[9][10][11][12].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 102–162 mm, długość ogona 81–197 mm, długość ucha 12–22 mm, długość tylnej stopy 22–43 mm; masa ciała 30–110 g[9][13].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1817 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest w rozdziale poświęconym chomikowi, opublikowanym w 14 tomie nowego wydania słownika historii naturalnej[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) karłomysz leśna (H. anomalus).
Etymologia
- Heteromys: gr. ἑτερος heteros ‘inny”’, różny; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[14].
- Saccomys (Sacomys): gr. σακκος sakkos ‘worek, torba’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Saccomys anthophilus F. Cuvier, 1823 (nomen dubium).
- Dasynotus: gr. δασυς dasus ‘włochaty, kosmaty, kudłaty’; -νωτος -nōtos ‘-tyły, -grzbiety’, od νωτον nōton ‘tył, grzbiet’[16].
- Liomys: gr. λειος leios ‘gładki, zwykły’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Heteromys alleni[c] Coues, 1881.
- Xylomys: gr. ξυλον xulon ‘las’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Heteromys (Xylomys) nelsoni Merriam, 1902.
- Schaeferia: prof. dr. Hans-Eckart Schaefer (ur. 1936), niemiecki patolog[7]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Heteromys salvini O. Thomas, 1893.
Podział systematyczny
Do rodzaju Heteromys włączono na podstawie badań molekularnych rodzaj Liomys[19][20]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki[21][13][12]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[8] | Podgatunki[9][12][13] | Rozmieszczenie geograficzne[9][12][13] | Podstawowe wymiary[9][13][d] | Status IUCN[22] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Heteromys salvini | O. Thomas, 1893 | szczuroskok skalny | 3 podgatunki | od południowego Meksyku (południowo-wschodnia Oaxaca i południowy Chiapas) na południe do środkowej Kostaryki | DC: 10,8–11,4 cm DO: 8,1–15,5 cm MC: około 45 g | LC |
| Heteromys adspersus | Peters, 1874 | szczuroskok panamski | gatunek monotypowy | Panama (półsuche sawanny, głównie po stronie Oceanu Spokojnego) | DC: 12,3–12,7 cm DO: 10,7–14,8 cm MC: brak danych | LC | |
 | Heteromys irroratus | J.E. Gray, 1868 | szczuroskok meksykański | 6 podgatunków | południowe Stany Zjednoczone (południowy Teksas) i Meksyk (od południowego Chihuahua i środkowego Nuevo León na południe do Oaxaca) | DC: 11,9–12,5 cm DO: 9,6–16,9 cm MC: 34–50 g | LC |
| Heteromys bulleri | O. Thomas, 1893 | gatunek monotypowy | Meksyk (zachodnio-środkowe Jalisco) | DC: 23–25 cm DO: 11,3–12,8 cm MC: brak danych | NE | ||
| Heteromys spectabilis | (Genoways, 1971) | szczuroskok górski | gatunek monotypowy | Meksyk (południowo-wschodnie Jalisco) | DC: 10,2–10,9 cm DO: 12,3–14,3 cm MC: około 65 g | EN | |
 | Heteromys pictus | O. Thomas, 1893 | szczuroskok barwny | 4 podgatunki | Meksyk (wybrzeże północnej Sonory do Chiapas i południowe Veracruz) oraz zachodnia Gwatemala | DC: około 11 cm DO: 9,1–16,8 cm MC: 30–80 g | LC |
 | Heteromys nelsoni | Nelson, 1902 | karłomysz stokowa | gatunek monotypowy | południowy Meksyk (południowe Chiapas) i sąsiadująca zachodnia Gwatemala | DC: 15,1–16,2 cm DO: 18,6–19,7 cm MC: 60–110 g | EN |
 | Heteromys anomalus | (Thompson, 1815) | karłomysz leśna | 4 podgatunki | środkowa i północna Kolumbia (wraz doliną rzeki Magdalena), północna Wenezuela (kontynent i wyspa Margarita) oraz Trynidad i Tobago (Trynidad) | DC: 12,9–13,4 cm DO: 15–15,6 cm MC: brak danych | LC |
| Heteromys catopterius | R.P. Anderson & Gutiérrez, 2009 | karłomysz wenezuelska | 2 podgatunki | Wenezuela (lasy w Kordylierze Nadbrzeżnej) | DC: około 13,2 cm DO: około 16,6 cm MC: brak danych | LC | |
| Heteromys oasicus | R.P. Anderson, 2003 | karłomysz półwyspowa | gatunek monotypowy | Wenezuela (Cerro Santa Ana i Fila de Monte Cano na półwyspie Paraguaná (Falcón)) | DC: około 11,8 cm DO: około 11,9 cm MC: około 44 g | EN | |
| Heteromys australis | O. Thomas, 1901 | karłomysz południowa | [3 podgatunki | wschodnia Panama, zachodnia Kolumbia (włącznie z Andami), północno-zachodni Ekwador i zachodnia Wenezuela (Cordillera de Mérida, Falcón) | DC: 12–12,8 cm DO: 13,6–14 cm MC: brak danych | LC | |
| Heteromys teleus | R.P. Anderson & Jarrín-Valladeres, 2002 | karłomysz ekwadorska | gatunek monotypowy | Ekwador (zachodnie zbocza Andów (rzeki Esmeraldas i Guayllabamba na południe do Cerros de Colonche) | DC: około 13,5 cm DO: około 14,6 cm MC: brak danych | VU | |
 | Heteromys gaumeri | J.A. Allen & F.M. Chapman, 1897 | karłomysz jukatańska | gatunek monotypowy | lasy półwyspu Jukatan (południowo-wschodni Maksyk, północne Belize i północna Gwatemala) | DC: 12,3–12,5 cm DO: 14,6–15,1 cm MC: 43–70 g | LC |
 | Heteromys desmarestianus | J.E. Gray, 1868 | karłomysz kolczasta | 11 podgatunków | wilgotne lasy w południowym Meksyku (na południe od Veracruz i Tabasco) do północno-zachodniej Kolumbii | DC: 13–13,3 cm DO: 14,2–14,8 cm MC: 61–83 g | LC |
| Heteromys goldmani | Merriam, 1902 | karłomysz dżunglowa | gatunek monotypowy | silnie zalesione zbocze od strony Oceanu Spokojnego w Sierra Madre w południowym Meksyku i południowo-zachodniej Gwatemali | DC: około 14,7 cm DO: około 19 cm MC: brak danych | NE | |
 | Heteromys nubicolens | R.P. Anderson & Timm, 2006 | karłomysz kostarykańska | gatunek monotypowy | Kostaryka (Cordillera de Tilarán i Cordillera de Guanacaste) | DC: około 14,6 cm DO: około 17,5 cm MC: brak danych | NE |
| Heteromys oresterus | W.P. Harris, 1932 | karłomysz górska | gatunek monotypowy | Kostaryka (północny kraniec Cordillera de Talamanca (prowincje Cartago i San José)) | DC: 14,1–15,9 cm DO: 16,9–17,5 cm MC: brak danych | LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, ; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b A.G. Desmarest: Hamster, Cricetus. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 14. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 181. (fr.).
- ↑ F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 186. (fr.).
- ↑ F. Cuvier: Zoologie = Mammalogie. W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 488. (fr.).
- ↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 21. (niem.).
- ↑ Merriam 1902 ↓, s. 44.
- ↑ Merriam 1902 ↓, s. 43.
- ↑ a b E. Lehmann & H.-E. Schaefer. Cytologisch-taxonomische Studien an einer Kleinsaugeraufsammlung aus Honduras (Spermienmorphologie und vergleichende Cytochemie). „Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 17 (3), s. 232, 1979. DOI: 10.1111/j.1439-0469.1979.tb00703.x. (niem.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 218–219. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e Hafner 2016 ↓, s. 195–201.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Heteromys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Liomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 292–294. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 192–193. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 323.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 615.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 217.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 378.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 711.
- ↑ J.C. Hafner, J.E. Light, D.J. Hafner, M.S. Hafner, E. Reddington, D.S. Rogers & B.R. Riddle. Basal Clades and Molecular Systematics of Heteromyid Rodents. „Journal of Mammalogy”. 88 (5), s. 1129–1145, 2007. DOI: 10.1644/06-MAMM-A-413R1.1. (ang.).
- ↑ Hafner 2016 ↓, s. 172.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-28]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Heteromys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-15]. (ang.).
Bibliografia
- C.H. Merriam. Twenty new pocket mice (Heteromys and Liomys) from Mexico. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 15, s. 41–50, 1902. (ang.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 71-718, 1904. (ang.).
- D. Hafner: Family Heteromyidae (Pocket Mice, Kangaroo Mice and Kangaroo Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 170–233. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- Britannica: animal/forest-spiny-pocket-mouse
