Józef Kazimierz Plebański

Data i miejsce urodzenia

1 marca 1831
Trzemeszno

Data i miejsce śmierci

19 sierpnia 1897
Izdebno Kościelne

profesor nauk historycznych

Alma Mater

Uniwersytet Wrocławski

Doktorat

1855

Uczelnia

Uniwersytet Wrocławski
Szkoła Główna Warszawska

Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Kazimierz Plebański (ur. 1 marca 1831 w Trzemesznie, powiat Mogilno, zm. 19 sierpnia 1897 w Izdebnie Kościelnym) – historyk polski, encyklopedysta.

Życiorys

W literaturze czasem występuje jako miejsce urodzenia Bystrzyca koło Mogilna, jednak o Trzemesznie wspomina we wspomnieniach jego wnuk Tadeusz Plebański oraz Encyklopedia PWN. Natomiast Kwartalnik Historyczny, wydany zaraz po jego śmierci, w 1897 mówi o Bystrzycy pod Trzemesznem^[1].

Józef Kazimierz Plebański był jedynakiem, został wykształcony we Wrocławiu i w Berlinie, gdzie doktoryzował się w 1855 roku. Tematem jego dysertacji były dzieje panowania Jana Kazimierza i Marii Ludwiki Gonzagi i związane z tym odnalezienie w Bibliotece Berlińskiej nieznanych listów Jana Kazimierza. Po uzyskaniu doktoratu wykładał jakiś czas we Wrocławiu, skąd został przeniesiony przez margrabiego Al. Wielopolskiego do Warszawy na stanowisko profesora historii w Szkole Głównej, jak wówczas nazywał się Uniwersytet Warszawski. Rektorem był wtedy prof. Mianowski.

Józef Kazimierz Plebański był współzałożycielem reaktywowanej niedawno Kasy Mianowskiego. W czasie intensywnych działań rusyfikacyjnych po powstaniu styczniowym zaborca nakazał prowadzenie nauczania w języku rosyjskim. Józef Kazimierz Plebański był w grupie profesorów, którzy odmówili współpracy z władzami carskimi, skutkiem czego zostali wypędzeni z Uniwersytetu. Gdy około 1868 Szkoła Główna została zamknięta przez władze rosyjskie, zaproponowano Józefowi Kazimierzowi katedrę we Lwowie, ale nie przyjął jej, nie chcąc emigrować do Małopolski. Z biegiem czasu został redaktorem poczytnego pisma, miesięcznika "Biblioteka Warszawska".

Około 1862-63 poślubił Kazimierę Jarzębowską (1835-1913). Ze sprzedaży posagowego majątku żony “Krzycko Wielkie”, małżonkowie Plebańscy zakupili majątek starościny wyszogrodzkiej Szymanowskiej - Izdebno Kościelne w okolicy Grodziska Mazowieckiego. Tam też urodziło się sześcioro dzieci, Stanisława, Jan-Teodor, Michał, Maria, Leontyna i Stefania.

Publikacje

Był encyklopedystą oraz członkiem komitetu redakcyjnego Encyklopedii Wychowawczej wydanej w latach 1880-1890^[2]. Napisał również:

Jan Kazimierz - Maria Ludwika Gonzaga. Dwa obrazy historyczne. Warszawa, (1862).
Commentatio historica de successoris designandi consilio vivo Joanne Casimiro Polonorum Rege... (Z rozprawą pl. De nunciorum Poloniae terrestrium libero veto). Berlin, (1855).
Obraz dworów europejskich na początku XVII w., przedstawiony w Dzienniku podróży królewicza Władysława, syna Zygmunta IlI, do Niemiec, Austryi, Belgii, Szwajcaryi i Włoch w roku 1624-1625, skreślony przez Stefana Paca... Z rękopisu wydał J. K. Plebański. Wrocław, (1854).
Lekcya wstępna metodologii i encyklopedyi nauk akademickich. Warszawa, (1862).
O pedagogicznem znaczeniu nauk klassycznych. Warszawa, (1876).
Recepta na to, abyśmy się długo w ojczystej ziemi osiedzieli a. 1682... z rękopisu podał... Warszawa, (1887).
Geografia, jej znaczenie w szkole i literaturze. Warszawa, (1890).
Olbrychla Karmanowskiego, poety w. XVIl, wiersze różne. Warszawa, (1890).

Bibliografia

Jerzy Maternicki, Józef Kazimierz Plebański (1831-1897), w: Historycy warszawscy dwóch ostatnich stuleci (pod redakcją Aleksandra Gieysztora, Jerzego Maternickiego i Henryka Samsonowicza), Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik", Warszawa 1986, s. 92-113 (z fotografią; tu miejsce urodzenia: Bystrzyca, powiat Mogilno)
Kwartalnik Historyczny,Lwów(1897),s.922-923.
Feliks Kierski: Podręczna encyklopedia pedagogiczna. T. I. Lwów, Warszawa: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, Wydawnictwo Książnica Polska, 1923, s. 90-91.