Hełmówka brązowotrzonowa

Hełmówka brązowotrzonowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	podziemniczkowate
Rodzaj	hełmówka
Gatunek	hełmówka brązowotrzonowa
Nazwa systematyczna
Galerina badipes (Pers.) Kühner Encyclop. Mycol. 7: 222 (1935)
Multimedia w Wikimedia Commons

Hełmówka brązowotrzonowa (Galerina badipes (Pers.) Kühner) – gatunek grzybów należący do rodziny Hymenogastraceae^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Galerina, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 roku Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus badipes. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1935 roku Robert Kühner^[1].

Ma 15 synonimów. Niektóre z nich^[2]:

• Galerina cedretorum (Maire) Singer 1950
• Galerina cedretorum var. bispora A.H. Sm. & Singer 1964
• Galerina cedretorum var. filiformis A.H. Sm. & Singer 1964
• Galerina cedretorum var. microspora A.H. Sm. 1957
• Galerina cedretorum var. variabilis A.H. Sm. & Singer 1964

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 1999 r.^[3]

Kapelusz

Średnica 0,5–5 cm, za młodu wypukły z podwiniętym brzegiem, później płasko rozpostarty. U młodych owocników brzeg z pozostałościami osłony. W stanie wilgotnym lepki, nagi, matowożółty, lub żółtawobrązowy, w stanie suchym blaknie przy brzegu i staje się dwubarwny^[4].

Blaszki

Szeroko lub wąsko przyrośnięte, rzadkie, początkowo białawe, potem rdzawobrązowe, u młodych owocników przysłonięte częściową osłoną^[4].

Trzon

Wysokość 2–3,5 cm, grubość 0,2–0,3 cm, walcowaty, mniej więcej równy, suchy. Powierzchnia w górnej części jasnobrunatna, w dolnej ciemnobrązowa, nakrapiana białymi włókienkami, czasami z delikatną strefą pierścieniową. U podstawy biało filcowata grzybnia^[4].

Miąższ

Brązowawy, niezmieniający barwy po uszkodzeniu, bez wyraźnego zapachu i smaku^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki 10–12 × 5–6 μm, w KOH czerwonobrązowe, o powierzchni gładkiej lub drobno brodawkowanej, amyloidalne. Podstawki 2-sterygmowe. Pleurocystydy i cheilocystydy podobne, o wymiarach 40–75 × 5–13 μm, baryłkowate, z długą szyjką i zaokrąglonym, nieco zaostrzonym lub maczugowatym wierzchołkiem, w KOH hialinowe. Komórki w skórce kapelusza w postaci ixotrichodermy. W strzępkach grzyba obecne są sprzążki^[4].

Hełmówka brązowotrzonowa występuje w Ameryce Północnej i w Europie, podano jej występowanie także w środkowej Australii^[5]. W Polsce jest rzadka. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano 4 stanowiska^[3]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczona do kategorii E – gatunków zagrożonych wymarciem, których przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal działać czynniki zagrożenia^[6].

Saprotrof rozwijający się na próchniejącym drewnie i resztkach roślinnych^[4], zwłaszcza na opadłym i próchniejącym drewnie świerka i sosny, wśród mchów, na kwaśnych glebach w lasach iglastych^[3].

Oznaczanie gatunków hełmówek zwykle wymaga analizy mikroskopowej. Hełmówka brązowotrzonowa odróżnia się 2–sterygmowymi podstawkami, a jej cystydy w hymenium nie mają nabrzmiałych końców^[4].