Grzywna (jednostka miar)

Zobacz też: inne znaczenia słowa „grzywna”.
Żelazne grzywny siekieropodobne (2. poł. IX w.). Wykorzystywane były w średniowieczu w Polsce, Czechach i na Rusi jako jednostka płatnicza oraz jednostka miar. Muzeum Archeologiczne w Krakowie

Grzywna (łac. marca[1]) – jednostka masy używana w średniowieczu w Polsce, Czechach i na Rusi oraz jednostka płatnicza[2]. Jedna grzywna mennicza polska oznaczała masę około połowy funta karolińskiego (połowa 367 g - ok. 183,5 g; II poł. XI w.)[3][4].

Rozróżniano grzywny[potrzebny przypis]:

Nazwa Masa (gram)
grzywna budajska 245,538
grzywna chełmińska 191,29
grzywna górnicza 189,34
grzywna hiszpańska 239,348
grzywna holenderska 246,083
grzywna kolońska 233,856
grzywna krakowska mennicza: 197,684 (XIV-1650), po 1650: 201,480 (lub 201,768), handlowa 198,885[5]; 196,26 – 201,86[potrzebny przypis]
grzywna królewska 221,48
grzywna morawska 280
grzywna nowogrodzka 204
grzywna paryska 244,753
grzywna mennicza polska ok. 183,5 (II poł. XI w.)[3][4]; 197,684 (XIV-1650), po 1650 201,480 (lub 201,768)[5]
grzywna portugalska 229,5
grzywna praska 253,14
grzywna wiedeńska 280,644 / 280,688

Grzywny były używane również w charakterze jednostek monetarnych. W niektórych krajach Europy zachodniej pod nazwą "marka"[potrzebny przypis].

Grzywna mennicza krakowska w XIV i XV w. reprezentowała grzywnę menniczą polską[6].

  • 1 grzywna mennicza polska = 4 wiardunki = 24 skojce = 240 denarów[7]:
    • 240 = 480 oboli (II poł. XI w.)[4]
    • 576 (początek XIV w., ok. 1326)[8]
    • 768 (do 1398)
    • 864 (od 1398 do 1506)
  • 1 grzywna pruska (ok. 195 g) = 60 szelągów = 720 fenigów (1233 r.)[9]
  • 1 grzywna mennicza polska = 48 groszy praskich (przełom XIII/XIV w.)[10]
  • 1 grzywna praska = 60 groszy praskich (przełom XIII/XIV w.)[10].

Istniały też grzywny żelazne, jak grzywna siekieropodobna czy grzywna grotopodobna, funkcjonujące jako płacidło, czyli pieniądz przedmiotowy[potrzebny przypis].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Piekosiński 1878 ↓, s. 3.
  2. ↑ Franciszek Piekosiński: O monecie i stopie menniczéj w Polsce w XIV i XV wieku. T. IX. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1878, seria: Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydz. Hist.-Filozof. Akad. Umiejęt. w Krakowie. [dostęp 2015-10-17].
  3. ↑ a b JanJ. Rutkowski JanJ., Historia gospodarcza Polski do 1864 r. Z przedm. Witolda Kuli, Ksiazka i Wiedza, 1953, s. 26 [dostęp 2022-03-20]  (pol.).
  4. ↑ a b c HenrykH. Paszkiewicz HenrykH., Polska i jej dorobek dziejowy w ciagu tysiaca lat istnienia: Zarys. cz. 1. Ziemia i czlowiek. cz. 2. Historia, 1956, s. 262 [dostęp 2022-03-20]  (pol.).
  5. ↑ a b Piekosiński 1878 ↓, Grzywna krakowska w XIV i XV wieku i jej waga, s. 11-17.
  6. ↑ Piekosiński 1878 ↓, s. 5.
  7. ↑ Piekosiński 1878 ↓, 1326-1506, s. 21–22, 179.
  8. ↑ FranciszekF. Piekosiński FranciszekF., Posiedzenie z dnia 21 Lutego 1898 r., „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie”, III, Akademia Umiejętności, luty 1898, s. 8 [dostęp 2022-03-23]  (pol.).
  9. ↑ JerzyJ. Piniński JerzyJ., MONETY KRZYŻACKIE, „Biuletyn Numizmatyczny” (2), Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, 2001 [dostęp 2022-03-23] .
  10. ↑ a b Piekosiński 1878 ↓, 1326-1506, s. 15-16, 21–22, 179.