Czerwiec polski
Porphyrophora polonica | |||
(Linnaeus, 1758) | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | stawonogi | ||
Gromada | owady | ||
Podgromada | uskrzydlone | ||
Rząd | pluskwiaki | ||
Nadrodzina | czerwce | ||
Rodzina | czerwcowate(inne języki) | ||
Rodzaj | Porphyrophora | ||
Gatunek | czerwiec polski | ||
Zasięg występowania | |||
| |||
|
Czerwiec polski (Porphyrophora polonica, Margarodes polonicus) – gatunek owada z rzędu pluskwiaków.
Dawniej powszechnie występujący; w 2. poł. XX wieku i na początku XXI znajdowany już bardzo rzadko na terenie Polski[1].
Rozwój
Od pierwszej połowy czerwca do początku sierpnia samica składa jajeczka. W końcu lata są już uformowane larwy. Na przełomie marca i kwietnia wypełzają, szukając pędów czerwca trwałego. Kiedy je znajdą, po 24 godzinach przyczepiają się do nich ssawkami, rozpoczynając proces przekształcania w poczwarkę zwaną czerwiem o wyglądzie ciemnofioletowej kuleczki. Kuleczki samic o wielkości 3–4 mm są dwukrotnie większe od kuleczek samców. W czerwcu przeobrażają się w imago owada z dwoma skrzydłami i wylatują.
Znaczenie gospodarcze
Czerwce obok zboża, drewna i soli, były w XV i XVI stuleciu czołowym towarem eksportowym Polski i Litwy. Z Mazowsza, Wielkopolski, a w szczególności z Rusi Czerwonej, wysyłany był do Krakowa, Wrocławia i Gdańska, skąd docierał do najważniejszych ośrodków tekstylnych w Górnych Niemczech, Toskanii i Wenecji. Najstarsza wzmianka o eksporcie czerwca pochodzi z 1412 roku.
Po sproszkowaniu zebranych larw stosowano je jako barwnik karminowy w całej Europie w przemyśle tekstylnym do połowy XIX wieku[2] . Barwnik ten był powszechnie używany w farbiarstwie i malarstwie. Czerwone larwy czerwca polskiego żerują na roślinie czerwcu trwałym (Scleranthus perennis) z rodziny goździkowatych rosnącej na piaskach i ugorach. Czerwiec stanowił czas zbiorów owada do celów przemysłowych. Od nazwy czerwca polskiego wywodzi się nazwa koloru czerwonego oraz nazwa miesiąca czerwca.
Dopiero po odkryciu Ameryki barwnik pozyskiwany z czerwca polskiego został wyparty przez tańszą koszenilę, produkowaną z czerwca kaktusowego (Dactylopius coccus), żyjącego na opuncjach.
Zobacz też
Zobacz w Wikiźródłach hasło Czerwiec w Encyklopedii staropolskiej |
Przypisy
- ↑ ŁagowskaŁ. Bożena ŁagowskaŁ., GolanG. Katarzyna GolanG., StepaniukS. Krzysztof StepaniukS., Występowanie czerwca polskiego – Porphyrophora polonica (L.) (Hemiptera: Margarodidae) w Polsce oraz uwagi o jego cyklu życiowym, „Wiadomości entomologiczne” (nr 25 (1)), 2006, s. 5-14 .
- ↑ Mączak 2005 ↓.
Bibliografia
- AntoniA. Mączak AntoniA., Gdy czerwiec polski barwił Europę, „Mówią Wieki”, 6, 2005 [dostęp 2014-01-30] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-28] .
- LudwikL. Frey LudwikL., Herbarz polski Marcina z Urzędowa [online], Pasaż Wiedzy [dostęp 2017-04-03] .
- TomaszT. Święcki TomaszT., Opis starożytney Polski, 1813, s. 3 [dostęp 2017-04-03] .
- A.A. Trojanowska A.A., Czerwiec, kermes i koszenila, czyli o owadach jako surowcach barwierskich i leczniczych w polskiej literaturze przyrodniczej do XIX w., „Analecta”, r. XVII, z 1–2, 2008 .
- AleksanderA. Bocheński AleksanderA., Przemysł polski w dawnych wiekach, Warszawa: PIW, 1984, ISBN 83-06-00802-2 .
- A.W.A.W. Jakubski A.W.A.W., Czerwiec polski (Porphyrophora Polonica L.) : studjum historyczne ze szczególnym uwzględnieniem roli czerwca w historji kultury, t. T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, 1934 .
- Antoni WładysławA.W. Jakubski Antoni WładysławA.W., Czerwiec Polski ongi i dziś [Polish Coccidae, yesterday and today], „Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie”, Rok 1951-52, OCLC 183118845 .
- B.B. Łagowska B.B., K.K. Golan K.K., Wstępna ocena stopnia zagrożenia Porphyrophora polonica w Polsce [online], s. 134 [dostęp 2017-04-03] .
- J9U: 987007565599605171