Czerniec (roślina)

Czerniec

Morfologia (czerniec gronkowy)

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

czerniec

Nazwa systematyczna

Actaea L.
Sp. Pl. 504. 1 Mai 1753

Multimedia w Wikimedia Commons

Czerniec (Actaea L.) – rodzaj roślin należący do rodziny jaskrowatych. W tradycyjnym ujęciu obejmował 4 gatunki, w tym jeden występujący w Ameryce Północnej, dwa w Eurazji i jeden obejmujący zasięgiem Eurazję i Amerykę Północną^[3]^[4]. Według nowszych ujęć taksonomicznych do rodzaju Actaea włączone zostały również wszystkie gatunki zaliczane w innych opracowaniach do rodzaju pluskwica (Cimicifuga) i Souliea^[3]^[5]. Czerniec biały i czerwony są uprawiane w założeniach parkowo-leśnych i ogrodach skalnych^[6].

Morfologia

Pokrój: Okazałe byliny z podzielonymi liśćmi i kwiatami skupionymi w groniaste lub wiechowate kwiatostany.
Liście: Duże i podzielone na 3, 9 lub wiele listków (do 200).
Kwiaty: Promieniste, z krótkotrwałymi działkami kielicha. Barwne prątniczki (mają kolor biały, żółty, pomarańczowy do czerwonego) są homologami płatków korony. Pręciki są liczne. Kwiaty skupiają się w gęste i wydłużone groniaste lub wiechowate kwiatostany.
Owoce: W sekcji Actaea mięsiste jagody, w pozostałych sekcjach suche mieszki^[3].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[7]

Actinospora Turcz., Pityrosperma Siebold & Zucc., Cimicifuga Wernisch^[7].

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z podrodziny Ranunculoideae Arnott, rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales), należących do kladu dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2]. W obrębie podrodziny należy do plemienia Actaeeae^[7]

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Ranunculopsida, podklasa jaskrowe, nadrząd Ranunculanae, rząd jaskrowce, podrząd Ranunculineae, rodzina jaskrowate, plemię Actaeae Spach., rodzaj czerniec (Actaea L.)^[8].

Gatunki flory Polski

czerniec gronkowy (Actaea spicata L.)
pluskwica europejska, p. cuchnąca (Actaea europaea (Schipcz.) J.Compton, syn. Cimicifuga europaea Schipcz.)

Gatunki uprawiane^[9]

czerniec biały (Actaea alba (L.) Mill.)
czerniec czerwony (Actaea rubra Willd.)
czerniec krwistoowockowy (Actaea erythrocarpa Fisch.)
pluskwica groniasta, świecznica groniasta (Actaea racemosa L., syn. Cimicifuga racemosa (L.) Nutt. )
pluskwica prosta (Actaea simplex (DC.) Wormsk. ex Prantl, syn. Cimicifuga simplex Wormsk. ex DC.)

Lista gatunków^[10]

Actaea arizonica (S.Watson) J.Compton
Actaea asiatica H.Hara
Actaea austrokoreana (H.W.Lee & C.W.Park) Cubey
Actaea bifida (Nakai) J.Compton
Actaea biternata (Siebold & Zucc.) Prantl
Actaea brachycarpa (P.K.Hsiao) J.Compton
Actaea cimicifuga L.
Actaea cordifolia DC.
Actaea dahurica (Turcz. ex Fisch. & C.A.Mey.) Franch.
Actaea elata (Nutt.) Prantl
Actaea europaea (Schipcz.) J.Compton – pluskwica europejska
Actaea frigida (Royle) Prantl
Actaea heracleifolia (Kom.) J.Compton
Actaea japonica Thunb.
Actaea kashmiriana (J.Compton & Hedd.) J.Compton

Actaea laciniata (S.Watson) J.Compton
Actaea mairei (H.Lév.) J.Compton
Actaea matsumurae (Nakai) J.Compton & Hedd.
Actaea pachypoda Elliott – czerniec grubopędowy
Actaea podocarpa DC.
Actaea purpurea (P.K.Hsiao) J.Compton
Actaea racemosa L. – pluskwica groniasta
Actaea rubra (Aiton) Willd. – czerniec czerwony
Actaea simplex (DC.) Wormsk. ex Prantl – pluskwica prosta
Actaea spicata L. – czerniec gronkowy
Actaea taiwanensis J.Compton, Hedd. & T.Y.Yang
Actaea vaginata (Maxim.) J.Compton
Actaea yesoensis (Nakai) J.Compton & Hedd.
Actaea yunnanensis (P.K.Hsiao) J.Compton

Mieszańce międzygatunkowe

Actaea × ludovicii B.Boivin

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Campton James A., Culham Alastair, Jury Stephen L.: Reclassification of Actaea to include Cimicifuga and Souliea (Ranunculaceae): phylogeny inferred from morphology, nrDNA ITS, and cpDNA trnL-F sequence variation. [w:] Taxon, Vol. 47, 3 [on-line]. 1998. [dostęp 2011-10-02]. (ang.).
↑ James A. Compton and Alastair Culham: Phylogeny and Circumscription of Tribe Actaeeae (Ranunculaceae). [w:] Systematic Botany Vol. 27, No. 3: 502-511 [on-line]. 2002. [dostęp 2011-10-02]. (ang.).
↑ Actaea. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens. [dostęp 2011-10-08]. (ang.).
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 55, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c Genus: Actaea. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-10-08]. (ang.).
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Actaea. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-18]. (ang.).
↑ Ludmiła (red.) Karpowiczowa: Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ Actaea. Th Plant List. [dostęp 2015-12-03]. (ang.).