Censorinus

Censorinus – rzymski gramatyk i pisarz, którego twórczość przypada na III wiek n.e. Nie jest pewne jak długo żył i kiedy umarł. Najważniejsze jego zachowane dzieło to De Die Natali. Napisał je w 238 r., dedykując swemu patronowi Kwintusowi Cereliuszowi jako prezent urodzinowy.

Wśród dzieł, które napisał Censorinus, zachowało się jedynie – choć też w stanie niekompletnym – O dniu narodzin (De Die Natali). Utwór ten został opublikowany między 25 czerwca a 28 sierpnia 238 r. Dzieło w swej formie bardzo oryginalne. Dzieli się na dwie części. Dedykacja wstępna to retoryczny popis, dowód prawdziwego talentu i elegancji naszego autora^[1]. Treść obejmuje różnorodne zagadnienia: naturalną historię człowieka, wpływ gwiazd, geniusz, muzyka, obrzędy religijne, astronomię, nauczanie greckich filozofów oraz tematykę antykwaryczną. Autor zadaje pytania poruszając bardzo szerokie spektrum problematyki: wielkość Ziemi, odległość pomiędzy planetami, długość trwania ciąży, a nawet problem pierwszeństwa jajka lub kury. Odnosi się do Babilończyków, Judejczyków, Egipcjan, a nawet małych społeczności lokalnych Imperium Rzymskiego.

W tym małym dziele Censorius wymienia ogółem aż 69 starożytnych pisarzy. Dzieło jest cennym źródłem wiedzy m.in. o mało znanych starożytnych pisarzach oraz zaginionych księgach Etrusków, czy obchodach rzymskich świąt. Jest też bardzo ważnym źródłem dla odtworzenia chronologii starożytnego świata. Sposób datowania wydarzeń autor podaje w wyjątkowo precyzyjny sposób, jak żaden inny starożytny pisarz. Zaskakujący w dziele jest absolutny brak odwołań do współczesnych wydarzeń. Autor - w przeciwieństwie do Tacyta, czy Swetoniusza - nie przytacza złośliwych plotek, oszczerstw. Niezwykle interesujące są odwołania do twórczości Horacego, co daje wiele możliwości do interpretowania dzieła Censorinusa oraz wysuwania wielu ciekawych, choć nieweryfikowalnych hipotez^[2].

Znane są tytuły dwóch niezachowanych dzieł: De accentibus i Ars grammatica.

• Censorynus, Księga o dniu narodzin dla Kwintusa Cerelliusza, Bartosz Jan Kołoczek (przekład i wstęp), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2014. ISBN 978-83-232-2739-7

• De Die natali w: Lacus Curtius - tekst łaciński z tłumaczeniem na j. francuski (wydanie Cholodniaka).
• Corpus Grammaticorum Latinorum - komplet tekstów i pełna bibliografia.