Bolesław Kołyszko

Bolesław Kajetan Kołyszko

Rutkowski, Szyszka

Bolesław Kołyszko
Data i miejsce urodzenia	1838 Karmaniszki
Data i miejsce śmierci	9 czerwca 1863 Wilno, Kraj Północno-Zachodni, Cesarstwo Rosyjskie
Przebieg służby
Główne wojny i bitwy	Powstanie styczniowe bitwa pod Leńczą bitwa pod Birżami
Multimedia w Wikimedia Commons

Bolesław Kajetan Kołyszko, pseudonim Rutkowski, Szyszka (ur. 1838, zm. 9 czerwca 1863) – jeden z przywódców powstania styczniowego na Litwie.

Kołyszko urodził się w drobnoszlacheckiej rodzinie jako syn Wincentego Kołyszko i jego żony z rodu Jurszów.^[1] Miał starszego brata, Feliksa Kołyszkę, który również walczył w powstaniu styczniowym. Bolesław Kołyszko ukończył gimnazjum wileńskie lub lidzkie, następnie studiował prawo na Uniwersytecie Moskiewskim.^[1]. Na Uniwersytecie Moskiewskim Kołyszko należał do polskiego, studenckiego stowarzyszenia "Ogół".^[1] Został aresztowany w 1861 r. za udział w demonstracjach studenckich w Lidzie.^[1] Pod koniec 1861 roku, po krótkim pobycie w więzieniu, wyemigrował do Włoch, gdzie poznał Ludwika Mierosławskiego.^[2] Tam też, najpierw w Genui, a później w Cuneo, studiował w Polskiej Szkole Wojskowej.^[2].

Po wybuchu powstania powrócił na Litwę. Na początku marca przyłączył się pod Czajniszkami do oddziału Bronisława Żarskiego, w którym objął dowództwo.^[2] Na kontrolowanym przez siebie obszarze likwidował władze carskie i rozdawał chłopom uprawnianą przez nich ziemię.^[2] Kołyszko prowadził swój 400-osobowy pułk w walkach z oddziałami armii rosyjskiego pod Wysokim Dworem w dniach 29-30 marca, następnie 1 kwietnia walczył pod Leńczami (wraz z oddziałem Tomasza Kuszłejki), 11 kwietnia pod Misiunami.^[2]

Następnie połączył się z Zygmuntem Sierakowskim i z jego rozkazu stanął na czele 1. i 2. baterii piechoty, które nazwał pułkiem dubiskim.^[2]. Wraz z Sierakowskim wziął udział w wyprawie kurlandzkiej, która zakończył się tragiczną bitwą pod Birżami. 7 maja Kołyszko jako pierwszy do wyznaczonego miejsca w Medejkach. Gdzie został zaatakowany przez wojska rosyjskie i zdołał je odeprzeć. Kołyszko nalegał na kontynuację natarcia, Sierakowski jednak wolał poczekać na żołnierzy księdza Antoniego Mackiewicza.^[2] Następnego dnia bitwa rozgorzała na nowo. Kołyszko i adiutant Sierakowskiego Jarosław Kossakowski mieli zabrać rannego Sierakowskiego i wywieźć go z kraju, ale zostali schwytani 10 maja 1863 przez rosyjskich żołnierzy. Podczas przesłuchania Kołyszko obwiniał Sierakowskiego za klęskę powstania i podkreślał, że wszystko robił dla ojczyzny.^[2] Został powieszony przez sąd wojenny 9 czerwca 1863 r.^[1] Kołyszko był jednym z pierwszych przywódców powstańczych powieszonych na placu Łukiskim w Wilnie.

Jego szczątki zostały potajemnie pochowane na wileńskim wzgórzu zamkowym. Odnaleziono je w 2017 r. podczas prac mających na celu wzmocnienie osuwiska na wzniesieniu^[3]. 22 listopada 2019 roku szczątki zostały uroczyście pochowane wraz z innymi powstańcami w Kolumbarium Kaplicy Cmentarnej na Rossie w Wilnie w obecności prezydentów Litwy i Polski, premiera Polski, a także ministra kultury Łotwy i wiceministrów Ukrainy i Białorusi^[4].

• Bolesław Kołyszko. W: Dawid Fajnhauz: Polski Słownik Biograficzny. Wrocław: 1968, s. 368-369.