Antoni Dołęga

Antoni Dołęga

Kulawy Antek, Znicz, Pijak, Mały Franio

chorąży
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1915 Farfak
Data i miejsce śmierci	1982 Popławy-Rogale
Przebieg służby
Lata służby	od 1938
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Ludowe Wojsko Polskie Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: kampania wrześniowa operacja łużycka działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Antoni Dołęga ps. „Kulawy Antek”, „Znicz”, „Pijak”, „Mały Franio” (ur. 1 maja 1915 w Farfaku, zm. 1982 w Popławach-Rogalach) – chorąży Wojska Polskiego, najdłużej ukrywający się żołnierz konspiracji antykomunistycznej.

Urodził się w Farfaku (dziś dzielnica Łukowa). Jego rodzicami byli Jan Dołęga i Władysława z domu Cisiak. W wieku pięciu lat został sierotą. Po śmierci żony, jego ojciec ożenił się po raz drugi. Dołęga miał przyrodnie rodzeństwo, brata Kazimierza i siostrę Irenę.

W 1938 ukończył szkołę podoficerską przy 84 pułku Strzelców Poleskich w Pińsku. Walczył w kampanii wrześniowej w stopniu kaprala. Podczas okupacji niemieckiej działał w konspiracji. 1 lutego 1941 wziął ślub ze Stanisławą Izdebską.

We wrześniu 1944 został wcielony do 17. pułku piechoty 2. Armii Wojska Polskiego, otrzymując stopień chorążego został dowódcą plutonu kompanii fizylierów. 6 maja 1945 wraz z grupą sześciu żołnierzy zdezerterował pod Budziszynem i przedostał się do rodzinnego Łukowa. Wstąpił następnie do oddziału por. Józefa Matusza ps. „Lont”, działającego w obwodzie łukowskim WiN^[1].

Dołęga ujawnił się już w 1947, ale po krótkim czasie znów powrócił do konspiracji. W oddziale 1951 „Lonta” był dowódcą jednego z patroli^[2]. Po śmierci „Lonta” (w wyniku choroby) w 1951 r. objął dowództwo nad niespełna 20-osobowym oddziałem^[3], którego ostatni członkowie ujawnili się w 1955. W konspiracji od tego momentu pozostawał już tylko sam Dołęga. Postanowił się ukrywać, korzystając z pomocy i gościny wielu okolicznych rodzin, do końca życia nie kontaktując się z własną rodziną. W późniejszym okresie w wyniku wypadku z bronią został ranny w nogę, którą ostatecznie amputowano.

W XXI wieku poszukiwania miejsca pochówku Antoniego Dołęgi rozpoczął wnuk siostry Antoniego Dołęgi – Ronald Werelich. Po wielu trudach udało mu się zdobyć zaufanie kolejnych rodzin pomagających w ukrywaniu Antoniego Dołęgi i ostatecznie dotarł do Marka Artowicza, którego ojciec był ostatnim pomagającym Dołędze i to w jego gospodarstwie na skraju wsi Antoni Dołęga zmarł i został na miejscu potajemnie pochowany.

Szczątki Antoniego Dołęgi wydobyli, pod nadzorem prokuratora, pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN w połowie czerwca 2017^[4], a w październiku 2017 ostatecznie prokuratura potwierdziła ich tożsamość^[5].

1 marca 2018 postanowieniem prezydenta RP Andrzeja Dudy został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej^[6].

• Sławomir Poleszak (red.), Atlas polskiego podziemia niepodległościowego = The atlas of the independence underground in Poland : 1944-1956, Warszawa Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, ISBN 978-83-8229-085-1, OCLC 1257887849 .

• Pogrzeb ostatniego Żołnierza Wyklętego, „Rzeczpospolita – Historia”, 2017-11-05, dostęp: 2011-11-15.