Fries Museum

Fries Museum
Het Fries Museum in 2014
Locatie	Leeuwarden, Friesland
Opgericht	13 april 1881
Personen
Directeur	Kris Callens (sinds 2015) Saskia Bak (2009–2015) Cees van 't Veen (2001–2009) Wim van Krimpen (1998–2001) Rik Vos (1990–1996) Sipke Castelein (interim, 1988–1990) Cees Boschma (1963–1989) Abraham Wassenberg (1935–1963)
Huisvesting
Architect	Hubert-Jan Henket
Gebouwd	2010-2012
Aantal bezoekers	350.000 (2018)[1]
Lid van	Museumvereniging
Officiële website
Portaal    Kunst & Cultuur Friesland

Het Fries Museum is een museum in de stad Leeuwarden. Het museum heeft een rijke collectie, organiseert diverse tentoonstellingen en een uitgebreid activiteitenprogramma. In hetzelfde gebouw zit ook het Fries Verzetsmuseum en Slieker Film.

Voor de bewaring van voorwerpen werd in 1853 het Provinciaal Friesch Kabinet van Oudheden opgericht. Friezen konden hier typisch Friese voorwerpen aanleveren. De spullen werden niet alleen bewaard voor het nageslacht, maar ook tentoongesteld. Eerst in het Paleis van Justitie in Leeuwarden en wegens ruimtegebrek later in een ruimte in het Stadhouderlijk Hof elders in de stad.

De Grote Historische Tentoonstelling van 1877 in het Stadhouderlijk Hof was een dusdanig succes dat het Provinciaal Friesch Genootschap ter Beoefening van Friesche Geschied-, Oudheid- en Taalkunde in staat was het Eysingahuis aan de Koningsstraat te betrekken. Het museum werd op 13 april 1881 geopend door het genootschap. In de begindagen werd het Het Museum genoemd.

In de jaren 1992 tot 1997 is gewerkt aan ontwerp en uitvoering van de uitbreiding en verbouwing van het museum. De Kanselarij aan de andere kant van de Turfmarkt werd bij het museum betrokken met behulp van architect Gunnar Daan. Door een tunnel onder de straat werden de panden van het museum aan weerszijden van de straat met elkaar verbonden. Ook vonden er interne verbouwingen plaats. In 2006 vierde het museum zijn 125-jarig jubileum.

Het Fries Museum maakt deel uit van het samenwerkingsverband Modemuze.

• 
  Eysingahuis Koningsstraat 1 hoek Turfmarkt
• 
  Entree aan Turfmarkt (2007)
• 
  Panden van het museum aan de Turfmarkt (2013)

Architect Abe Bonnema (1926-2001) liet na zijn overlijden 18 miljoen euro na aan het Fries Museum voor een nieuw gebouw aan het Wilhelminaplein (Zaailand). Het ontwerp moest van architect Hubert-Jan Henket zijn. Over de nieuwbouw is een referendum gehouden, waarbij de overgrote meerderheid van de kiezers zich tegen de nieuwbouw uitsprak. De uitslag van dit referendum was echter conform de referendumverordening nietig, omdat niet voldaan werd aan de eis dat minimaal 30% van de stemgerechtigden tegen (of voor) moeten stemmen voor een geldige uitslag.^[2] Eind 2007 is het Fries Museum voor korte tijd uit het grote bouwproject Nieuw Zaailand gestapt omdat niet voldaan kon worden aan de subsidie-eisen die deadlines met zich meebrachten voor de oplevering van het casco.^[3]

In 2010 werd met de nieuwbouw begonnen.^[4] Het gebouw werd in 2012 opgeleverd. De inrichting van het nieuwe museumgebouw duurde een jaar. Op 13 september 2013 opende koningin Máxima het nieuwe Fries Museum.^[5][6] In september 2023 vierde het museum zijn tienjarig jubileum met een weekend vol gratis activiteiten.

In het nieuwe gebouw verdubbelden de bezoekersaantallen van het museum. Grote tentoonstellingen als Alma-Tadema - Klassieke Verleiding (2016), Mata Hari - de mythe en het meisje (2017), Escher op reis (2018), Rembrandt & Saskia (2018), Wij Vikingen! (2019) Icons - topstukken uit de National Portrait Gallery (2021), A lá campagne - het Franse licht van Maris tot Monet (2022) zetten het museum landelijk op de kaart.

• Het Fries Museum is in 2015 de winnaar van de BankGiro Loterij Museumprijs geworden.
• In 2018 kreeg het museum voor de tentoonstelling Alma-Tadema, klassieke verleiding de Global Fine Art Award.^[7]

Met ruim 136.000 ensembles en voorwerpen herbergt het Fries Museum de grootste provinciale collectie van Nederland. Als je alle onderdelen apart telt (bv de losse kopjes van een serviesset) kom je op meer dan 200.000 onderdelen. Tot de collectie behoren het (veronderstelde) zwaard van Grote Pier, de fibula van Wijnaldum, de Poptaschat, een stokbeurs (16e eeuw) en de bustehouder van de uit Leeuwarden afkomstige exotische danseres Mata Hari (Margaretha Zelle). Werken van de kunstenaars Wigerus Vitringa, Willem van Althuis, Wybrand de Geest, Eelke Jelles Eelkema, Adriaen van Cronenburg, Lourens Alma Tadema, Gerrit Benner, Jan Mankes, Willem Bartel van der Kooi, Christoffel Bisschop, M.C. Escher en Onno Boekhoudt. Opvallend zijn meer dan 1200 tekeningen die Albert Martin vervaardigde in opdracht van het Fries Genootschap, van voorwerpen uit die collectie maar ook gebouwen, grafzerken, kerksculpturen en -decoraties door heel Friesland. Verder draagt het museum zorg voor een collectie textiel waaronder veel Friese streekdracht, met belangrijk onderdeel sits. Ook is in het museum een Hindelooper kamer ingericht. Het Fries Verzetsmuseum maakt eveneens deel uit van het nieuwe museum.

Vijf conservatoren beheren ieder een deel van de collectie:

• Archeologie & terpentijd
• Oude kunst
• Toegepaste kunst & textiel
• Fries Verzetsmuseum (& Mata Hari)
• Moderne & Hedendaagse Kunst

Een deel is altijd te zien in de vaste presentatie Ferhaal fan Fryslân op de eerste verdieping. Je vindt op de tweede verdieping het Fries Verzetsmuseum, waarin persoonlijke verhalen de Tweede Wereldoorlog in Friesland belichten. De derde verdieping biedt perspectief, met wisselende hedendaagse kunstpresentaties. Daarnaast maakt het museum elk jaar meerdere, kortdurende tentoonstellingen, waarin de verschillende collectiegebieden elkaar afwisselen. Natuurlijk is er ook ruimte voor experiment en levendigheid. Samen met Arcadia is het museum driejaarlijks een laboratorium voor mogelijkheden in de toekomst en zo een plek van inspiratie voor de regio en voor de wereld. In de hal zijn presentaties van partners uit de regio en wordt er regelmatig gereflecteerd op maatschappelijke ontwikkelingen. Een deel van de collectie is permanent in bruikleen op meer dan 100 locaties te zien.

De collectie bevindt zich sinds 2016 in het meest duurzame museumdepot van Nederland: het energieneutrale KolleksjeSintrum Fryslân (KSF), dat het museum samen met het Natuurmuseum Fryslân, het Fries Scheepvaartmuseum, het Fries Landbouwmuseum en het provinciale rijksarchief Tresoar gebruikt.

Objecten in het Fries museum met een eigen Wikipedia-artikel: Epposteen (reliëf) • Fibula van Wijnaldum (mantelspeld) • Hludana-steen (reliëf) • Leeuwardse koning (beeldwerkje) • Portret van Jel van Liauckama • Portret van Sophia Anna van Pipenpoy• Pipenpoyse bruiloft (schilderijen) • Schrijfplankje van Tolsum.

• 
  Hindelooper kamer
• 
  Interieur basiliek San Clemente (1863) door Lourens Alma Tadema
• 
  Portret van Frouk van Haerda door Adriaen van Cronenburg
• 
  Rechterkant van het schrijfplankje van Tolsum
• 
  Epposteen
• 
  Jongen die een Hindelooper wieg beschildert, door Christoffel Bisschop
• 
  Een schilderij van de Pipenpoyse bruiloft
• 
  De Leeuwardse koning
• 
  De Hludana-steen
• 
  Fibula van Wijnaldum
• 
  Portret van Jel van Liauckama
• 
  Portret van Sophia Anna van Pipenpoy

• Lijst van musea in Friesland

• Website Fries Museum

Zie de categorie Fries Museum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.