Doesjeti (stad)

Doesjeti
დუშეთი
Stad in Georgië Vlag van Georgië
Doesjeti (Georgië)
Doesjeti
Geografie
Regio Mtscheta-Mtianeti
Gemeente Doesjeti
Hoogte 870 m
Coördinaten 42° 5' NB, 44° 42' OL
Bevolking
Inwoners (2024) 7.238 [1]
Etniciteit (2014) Georgisch (99,5%)
Overige informatie
Stad sinds 1801 [3]
Tijdzone UTC+4
Website Officiële website
Doesjeti in Mtscheta-Mtianeti
Doesjeti (Mtscheta-Mtianeti)
Doesjeti
Foto's
Portaal  Portaalicoon   Georgië

Doesjeti (Georgisch: დუშეთი) is een stad in centraal-Georgië met 7.238 inwoners (2024), gelegen in de regio Mtscheta-Mtianeti. De stad is het bestuurlijk centrum van de gelijknamige gemeente en ligt ongeveer 40 kilometer ten noorden van hoofdstad Tbilisi. Doesjeti is gesitueerd aan de Doesjetischevi, een rechterzijrivier van de Aragvi, op ongeveer 870 meter boven zeeniveau.

Geschiedenis

Doesjeti wordt voor het eerst vermeld in 1215. Menselijke bewoning in de buurt gaat echter veel verder terug. Zo zijn er bij het nabijgelegen dorp Varsimaani restanten gevonden een nederzetting uit de 6e-3e eeuw v.Chr. met een oppervlakte van ongeveer 700 vierkante meter. Het geheel bestaat uit wooncomplexen gemaakt van bakstenen op een fundering van kasseien met 0,5-1 meter dikke muren. In de bergingen zijn delen van haarden of ovens te vinden. Verder is er allerhande werk- en woongerei gevonden. In de nabijheid zijn ook graven uit deze periode.[4]

Handelsroute

Tot de 13e eeuw was Doesjeti opgenomen in het saeristavo (hertogdom) Kartli en in de 14e eeuw in het afgesplitste hertogdom Aragvi. Na de middeleeuwen kreeg Doesjeti een meer voorname functie, en in de vroege 17e eeuw werd het de residentie en het douanekantoor van de Aragvi-adel. De handelsroute uit Rusland, de Georgische Militaire Weg,[5] zorgde vooral vanaf de 18e eeuw voor economische bloei toen de Russische invloed toenam.[6] Tot 1985 kwam de weg door Doesjeti.

In 1743 annuleerde koning Teimoeraz II het Aragvi hertogdom en schonk Doesjeti aan zijn minderjarige kleinzoon Vachtang. In de jaren 1754-1755 werd Doesjeti overvallen door de Avaren onder leiding van Noersal-Beg en in 1785 door Oemma Chan. In 1784 verleende koning Erekle II (feodale) stadsrechten aan Doesjeti.[4]

In Russisch Rijk

Ook de nieuwe Russische overheersers verleenden Doesjeti in 1801 stadsrechten.[2] Het werd toen tot hoofdstad van de nieuwe oejezd (provincie, mazra) Doesjeti gepromoveerd.[4][7] Het verloor deze status korte tijd, maar vanaf 1821 bleef het een districtscentrum en behield het de stadsstatus. De provincie Doesjeti correspondeerde ongeveer met de hedendaagse regio Mtscheta-Mtianeti.

Oude centrum van Doesjeti.

In de 19e eeuw maakte het oude centrum van de stad plaats voor een nieuw stratenplan volgens een vierkant gridstructuur dat in de 20e eeuw werd doorgezet.[5] De Georgische schrijver, journalist, jurist en latere voorman van de Georgische nationale beweging Ilia Tsjavtsjavadze was van 1864 tot 1873 rechter in Doesjeti.[8] De rechtbank waar hij werkte staat nog steeds in Doesjeti aan de Tsjavtsjavadze-straat, maar is in verwaarloosde staat.[9]

Bolsjewisme

Drie weken na de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Georgië in 1918 brak een bolsjewistische opstand uit in het de provincie Doesjeti tegen de mensjewistische Georgische staat en werd de stad Doesjeti en andere delen van het gebied langs de Georgische Militaire Weg ingenomen door opstandelingen. De Georgische autoriteiten, ondersteund door de Volksgarde, herstelden in enkele weken de orde.[10][11]

In 1920 werd de stad aangedaan door een Europese delegatie van socialisten die door de mensjewistische en sociaaldemocratische regering van Georgië waren uitgenodigd in een poging meer Europese erkenning van de republiek te verwerven.[12] In de periode 1922-1924 was Doesjeti een van de anti-bolsjewistische bolwerken die achter de Augustusopstand van 1924 zaten.[13]

Sovjet-periode

Medio 1930, bij de administratieve herindeling van de Georgische SSR, werd Doesjeti het bestuurlijke centrum van het gelijknamige district (rajon) dat overeenkomt met de moderne gemeente Doesjeti.[14] In de Sovjetperiode kwamen er olie- en conservenfabrieken en vond er productie van tapijten en keramiek plaats. Er was tevens een veterinaire hogeschool.[2]

Demografie

Begin 2024 had Doesjeti 7.238 inwoners,[1] een stijging van ruim 17% sinds de volkstelling van 2014.

Jaar 1897 1922 1939 1959 1970 1979 1989 2002[15] 2014 2020 2024
Aantal 2.566 Gedaald 1.510 Gestegen 3.717 Gestegen 5.444 Gedaald 4.993 Gestegen 7.424 Gestegen 8.439 Gedaald 7.315 Gedaald 6.167 Gestegen 6.864 Gestegen 7.238
Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden[16][17][15]

Etniciteit

De bevolking van Doesjeti bestond volgens de volkstelling van 2014 vrijwel geheel uit etnisch Georgiërs (99,5%), met een tiental Russen en Osseten als enige etnische minderheden.[19] In 1922 had Doesjeti nog een grote Armeense gemeenschap, ongeveer 24% van het aantal inwoners (met 71% Georgiërs).

Bezienswaardigheden

Centrale plein in Doesjeti met gemeentehuis en cultureel huis.
Tsjilasjvili-paleis ('Witte Kasteel').

In Doesjeti zijn nog enkele historische monumenten te vinden zoals de 9e-10e eeuwse St Joriskerk,[20] een hallenkerk gebouwd van zandsteen.[4] Vlakbij deze kerk staat een 17e eeuwse bakstenen defensieve woontoren van vijf verdiepingen. In het westen van Doesjeti is het kasteel/paleis van de destijds lokaal prominente Tsjilasjvili-familie te vinden, dat in 1800 opgeleverd werd volgens inscripties.[4] Het was eind 19e eeuw, begin 20e eeuw wit gekalkt en werd toen ook wel het 'Witte Kasteel' genoemd.

Een oude hallenkerk net buiten Doesjeti.

Het oude centrum van de stad is deels beschermd erfgoed en is onderscheidend architectonisch door de "woonhuizen van hoge artistieke waarde", zo stelt de Organisatie van Werelderfgoedsteden.[5] De huizen uit de 19e eeuw kennen een "stilistische diversiteit" en hebben veelal traditionele houten opengewerkte balkons, een typische bouwstijl in delen van Georgië.

Deze zijn geplaatst aan zowel de tuinenzijde of langs de straatgevels en zijn beïnvloed door de Europese stijlen, zoals het classicisme en art nouveau.[5] In 2018 werd een project gestart om 40 huizen uit de 19e en 20e eeuw in het oude centrum rond het centrale park waarvan het merendeel op de cultureel erfgoedlijst staat, te renoveren waaronder het voormalige woonhuis van Ilia Tsjavtsjavadze.[21]

Vervoer

De belangrijkste weg door Doesjeti is de nationale route Sh65 die de stad ontsluit vanaf de historische Georgische Militaire Weg, of ook wel de route van internationaal belang S3 (E117) vanaf het dorp Bodorna. De Sh65 loopt vanaf Doesjeti via een aantal dorpen terug naar de S3.

Geboren

  • Aleksandre Roinasjvili (1846-1898), Georgisch fotograaf.
  • Simon Tsjiabrisjvili (1880-1923), politicus. Activist van de Nationale Democratische Partij, nam deel aan anti-Sovjet milities in Doesjeti in 1922 en werd in 1923 door de Tsjeka gearresteerd en met 14 anderen geëxecuteerd in Tbilisi.[22]

Bekende inwoners

De vierde president van Georgië, Giorgi Margvelasjvili (2013-2018), verhuurt sinds het einde van zijn presidentschap een gastenverblijf bij zijn woonhuis in Doesjeti om in zijn onderhoud te voorzien.[23]

Referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ a b (en) Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January. National Statistics Office of Georgia, Geostat (1 januari 2024). Gearchiveerd op 26 maart 2023. Geraadpleegd op 22 juli 2024.
  2. ↑ a b c (ru) Definition of "Dusheti". Great Soviet Encyclopedia, 3rd edition 1969–1978. Gearchiveerd op 21 juli 2022. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  3. ↑ Stadsrechten uitgedeeld onder Russisch gezag en door Georgische autoriteiten geregistreerd.[2]
  4. ↑ a b c d e (ka) Topoarchaeologisch woordenboek van Kartli - Doesjeti. National Parliamentary Library of Georgia. Gearchiveerd op 24 juni 2023. Geraadpleegd op 20 juli 2022.
  5. ↑ a b c d (en) Historical district of Dusheti. Organization of World Heritage Cities. Gearchiveerd op 21 juli 2022. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  6. ↑ (en) The Indian Summer of Georgian Statehood: Political and Economic Outlines of Kartl-Kakheti History, 1744-1801. Journal of Oriental Numismatic Society, #197, Autumn 2008 - via Academia (2008). Gearchiveerd op 21 juli 2022. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  7. ↑ (ka) Doesjeti. National Parliamentary Library of Georgia - Universeel Encyclopedisch Woordenboek (2006). Gearchiveerd op 24 juni 2023. Geraadpleegd op 21 oktober 2022.
  8. ↑ (en) The Supreme Court of Georgia Celebrates the Birthday of Ilia Chavchavadze. Supreme Court Georgië (11 juni 2014). Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  9. ↑ (ka) A petition was created to save "Ilia Chavchavadze Court" in Dusheti. Reginfo.ge (28 mei 2017). Gearchiveerd op 4 augustus 2020. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  10. ↑ (ka) Lasha Chantladze, დუშეთის მაზრის 1918 წლის ბოლშევიკური აჯანყება (De bolsjewistische opstand van Doesjeti Mazra in 1918) (pdf). Ilia State University (2018). Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  11. ↑ (ka) Doesjeti Opstand 1918. National Parliamentary Library of Georgia - Wiki Woordenboek. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  12. ↑ (ka) European socialists visited Dushet and Kazbeg. Civil Georgia - Republiek 100 (24 september 1920). Gearchiveerd op 25 mei 2022. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  13. ↑ (ka) აჯანყება, რომელსაც ყველა ელოდა (აჯანყება, რომელსაც ყველა ელოდა - deel 1, 2 en 3). Radio Tavisupleba (RFE/RL) (27 augustus 2019). Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  14. ↑ (ka) Geschiedenis Doesjeti. Website gemeente Doesjeti. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  15. ↑ a b Bij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie[18], "1. Introduction", Pagina 1.
  16. ↑ (en) Population cities & towns of Georgia. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Gearchiveerd op 21 maart 2022. Geraadpleegd op 4 maart 2022.
  17. ↑ (en) Ethnic composition cities Georgia 1922. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Gearchiveerd op 7 juli 2022. Geraadpleegd op 20 juli 2022.
  18. ↑ (en) Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data (pdf). National Statistics Office of Georgia, Geostat (29 november 2017). Geraadpleegd op 1 januari 2022.
  19. ↑ (en) Ethnic composition of Georgia 2014. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Gearchiveerd op 1 juli 2022. Geraadpleegd op 20 juli 2022.
  20. ↑ (en) Dusheti. Georgian Travel Guide. Gearchiveerd op 20 juli 2022. Geraadpleegd op 20 juli 2022.
  21. ↑ (en) Rehabilitation of historical streets to commence in Dusheti. Municipal Development Fund. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  22. ↑ (ka) Biografisch Woordenboek - Simon Tsjiabrisjvili. National Parliamentary Library of Georgia. Gearchiveerd op 21 juli 2022. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  23. ↑ (en) Georgia's ex-president swaps politics for life of an Airbnb landlord datum=2019-05-13. Reuters. Gearchiveerd op 21 juli 2022. Geraadpleegd op 21 juli 2022.
Mediabestanden
Zie de categorie Dusheti van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.