Dissorophoidea

Dissorophoidea Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Laat-Carboon tot Vroeg-Trias
Dissorophus
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Amfibia (Amfibieën) Orde: Temnospondyli Onderorde: Euskelia
Geslacht
Dissorophoidea Bolt, 1969
Cacops
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Dissorophoidea op Wikispecies
Portaal    Biologie Herpetologie

De Dissorophoidea^[1][2] zijn een groep (superfamilie) van uitgestorven temnospondyle Batrachomorpha (basale 'amfibieën'). Het waren kleine tot middelgrote dieren die ongeveer 80 miljoen jaar een belangrijke rol speelden in de gemeenschap van gewervelde dieren. Er waren verschillende subtaxa die zowel aquatische als terrestrische vormen omvatten. De groep is systematisch belangrijk omdat sommige wetenschappers denken dat ze de voorouders van moderne amfibieën bevat.

De vroegst voorkomende Dissorophoidea zijn de Micromelerpetontidae en de pedomorfische Branchiosauridae. Hun fossielen zijn gevonden in zoetwaterafzettingen van het Pennsylvanien, 318 tot 299 miljoen jaar geleden in het Amerikaanse midwesten en de Tsjechische Republiek.

De Dissorophoidea leefden in het Beneden-Perm en waren waarschijnlijk uitsluitend terrestrisch. Het waren kleine tot middelgrote, massief gebouwde dieren met korte schedels, grote ogen en middenoren. Van alle andere Dissorophoidea verschilden ze door een benig rugpantser.

De Trematopidae verschenen in het Laat-Pennsylvanien en leefden in het Vroeg-Perm. Net als de Dissorophoidae vormen ze een voornamelijk terrestrische groep. Ze hadden typische sleutelgatvormige neusgaten die naar achteren waren uitgestrekt en grote hoektanden op de bovenkaak in het bovenkaaksbeen.

De Amphibamidae leefden van het Laat-Pennsylvanien tot het Vroeg-Trias en bestonden dus meer dan zestig miljoen jaar, waardoor ze het langstlevende taxon van de Dissorophoidea waren. Het waren kleine dieren die, zoals te zien is aan de verstarring van hun ledematen, voornamelijk op het land leefden. Hun larven waren aquatisch, hadden uitwendige kieuwen en leken op de Branchiosauridae. Tot deze groep behoort ook Gerobatrachus hottoni, een kleine temnospondyle van slechts elf centimeter lang, die pas in 2008 werd beschreven en die gemeenschappelijke kenmerken van de kikkers en de amfibieën met de staart combineert, zodat hij zich dicht bij de gemeenschappelijke voorouder van beide taxa zou kunnen bevinden.

Binnen de Temnospondyli behoren de Dissorophoidea tot de Euskelia en zijn de zustergroep van de Eryopidae.

De groep is waarschijnlijk voortgekomen uit een kleine Eryops-achtige voorouder. Van de vijf families worden de Trematopidae en de Dissorophidae gezien als hebbende een meer basale positie, terwijl Branchiosauridae, Amphibamidae en de Lissamphibia (de bestaande amfibieën) de kroongroep vormen.

Uit een uitgebreide fylogenetische analyse van dissorophoïden, uitgevoerd in 2016 en 2018, bleek dat de families Dissorophidae en Trematopidae nauwer aan elkaar verwant zijn dan aan de familie Amphibamidae. Na een studie uit 2008 werd de clade Dissorophidae-Trematopidae Olsoniformes genoemd. Hieronder staat het cladogram uit de analyse van 2018: