Compositie in dissonanten

Kunstenaar

Theo van Doesburg

Jaar

maart-half mei 1918

Techniek

Olieverf op doek

Afmetingen

64,9 × 59,6 cm

Verblijfplaats

Kunstmuseum Basel

Locatie

Bazel

Inventarisnummer

G 1968.56

RKD-gegevens

Portaal

Kunst & Cultuur

Compositie in dissonanten, ook Compositie XVI genoemd, is een schilderij van De Stijl-voorman Theo van Doesburg in het Kunstmuseum in Bazel.

Datering

Uit een brief van Van Doesburg aan Georges Vantongerloo blijkt dat hij er in maart 1919 al aan begonnen was. Half mei moet hij het voltooid hebben, want op 18 mei 1919 schreef hij aan Antony Kok: 'Ik heb een nieuw ding afgemaakt. XVIe Kompositie met dissonanten'.^[1]

Betekenis

Het werk is gebaseerd op een portret van mejuffrouw J.Th.M. Schoondergang, dochter van de directeur van Conservenfabriek De Verwachting in Leiden, dat zich tegenwoordig in een privéverzameling bevindt. ‘Dat vrouwenportret heb ik ook door gewerkt’, schreef Van Doesburg op 2 april 1919 aan Kok, ‘Na 8 studies kwam ik tot een bevredigend resultaat. rood × oranje // blauw × groen // Evenwichtig verwekt geeft het een goeden harmonischen indruk. Ik ben er nog aan doende en hoop het klaar te hebben als je eens hier komt’.^[1] Net als Compositie XIII gebruikte Van Doesburg schilderij en voorstudies om zijn werkwijze in een publicatie te demonstreren (zie afbeeldingen hieronder). Het werk toont ook aan dat het gebruik van primaire kleuren in de beginperiode van De Stijl verre van vanzelfsprekend was.

Theo van Doesburg (?). Portret van mejuffrouw J.Th.M. Schoondergang. Foto.
Theo van Doesburg. Portret van mejuffrouw J.Th.M. Schoondergang. 1919. Brussel, verzameling Bob Coppens.
Theo van Doesburg. Eerste doorbeelding portret-compositie. Maart 1919. Techniek, afmetingen en verblijfplaats onbekend.
Theo van Doesburg. Destructieve voorstudie voor Compositie 16. Maart 1919. Techniek, afmetingen en verblijfplaats onbekend.
Theo van Doesburg. Voorstudie voor Compositie 16. Maart 1919. Techniek, afmetingen en verblijfplaats onbekend.
Theo van Doesburg. Voorstudie voor Compositie 16. Maart 1919. Techniek, afmetingen en verblijfplaats onbekend.
Theo van Doesburg. Voorstudie voor Compositie 16. Maart 1919. Techniek, afmetingen en verblijfplaats onbekend.

Herkomst

Het schilderij werd in 1946 verworven door Marguerite Hagenbach — de latere echtgenote van Hans Arp — van Van Doesburgs weduwe, Nelly van Doesburg. Hagenbach schonk het in 1968 aan het Kunstmuseum in Bazel.

Zie ook

Lijst van werken van Theo van Doesburg

Externe links

Webpagina Kunstmuseum Basel
RKDimages

Tentoonstellingen

Retrospektiv Theo van Doesburg, Landesmuseum, Weimar, 16 december 1923-23 januari 1924, cat.lijst Malerei nr. 22 (als Komposition XVI (in Doppeldissonanzen), 1918).
[Retrospektiv Theo van Doesburg] (?), Kestner Gesellschaft, Hannover, ?-15 april 1924, geen catalogus.
Theo van Doesburg. Bilder, Zeichnungen, Entwürfe, Glasmalerei, Architektur, Der Quader, Hannover, 1 maart-eind maart, geen catalogus.
‘1940’. Deuxième exposition Rétrospective Van Doesburg, Porte de Versailles Parc des Expositions, Parijs, 15 januari-1 februari 1932, cat.nr. 34, p. 5 (als Composition en dissonances, 1917).
Theo van Doesburg, Stedelijk Museum, Amsterdam, 2-31 mei 1936 (als Compositie in dissonanten, 1918).
Konstruktivisten, Kunsthalle, Bazel, 16 januari-14 februari 1937 (als composition, 1918).
De renaissance der XXe eeuw, Stedelijk Museum, Amsterdam, 4 juli-29 september 1958 (als compositie, 1918).
Konkrete Kunst. 50 Jahre Entwicklung, Helmhaus, Zürich, 8 juni-14 augustus 1960 (als composition en dissonances, 1918).
Sammlung Marguerite Arp-Hagenbach, Kunstmuseum, Basel, 4 november 1967-7 januari 1968, cat.nr. 139 (als Composition en dissonances, 1918).
Plus by minus. Today's half-century, Albright-Knox Gallery, Buffalo, 3 maart-14 april 1968, cat.nr. 31 (als Composition en Dissonances, 1918).
Theo van Doesburg, Van Abbemuseum, Eindhoven, 13 december 1968-26 januari 1969, Gemeentemuseum Den Haag, 17 februari-23 maart 1969, cat.nr. A24 (als Compositie in dissonanten, 1918).
Theo van Doesburg 1883-1931/Konstruktive Kunst, Kunsthalle Neurenberg, Marientor, 18 april-1 juni 1969, Kunsthalle Bazel, 9 augustus-7 september 1969 (als Komposition in Dissonanzen, 1918).
Verzameling Marguerite Arp-Hagenbach, Rijksmuseum Kröller-Müller, Otterlo, 28 juni-16 augustus 1970, cat.nr. 53, met afb. (als Compositie in dissonanten, 1918).
De Stijl, 1917-1931, Visions of Utopia, Walker Art Center, Minneapolis, 31 januari-28 maart 1982, The Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, Smithsonian Institute, Washington, 20 april-27 juni 1982, cat.nr. 18 (als Composition in Dissonance, 1918).
Vom Klang der Bilder. Die Musik in der Kunst des 20. Jahrhunderts, 6 juli-22 september 1985, Staatsgalerie, Stuttgart, cat.nr. 296, p. 182 (als Komposition in Dissonanzen, 1918).
La beauté exacte. Art Pays-Bas XXe siècle. De Van Gogh à Mondrian, 25 maart-17 juli 1994, Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris, Parijs, cat.nr. 6, p. 289, met afbeelding in kleur op p. 243 (als Composition XVI en dissonances, 1918).
Van Doesburg and the International Avant-Garde, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden, 20 oktober 2009-3 januari 2010, Tate Modern, Londen, 4 februari-16 mei 2010, p. 248, plaat 22 in kleur op p. 96 (als Composition in Dissonances, 1919).

Literatuur

Doesburg, Theo van (augustus 1919) ‘Van „natuur” tot „kompositie”’, De Hollandsche Revue, 24e jaargang, nummer 8, pp. 470-476.
Fabre, Gladys, en Doris Wintgens Hötte (redactie; 2009) Van Doesburg & the international avant-garde. Constructing a new world, [London]: Tate Publishing, ISBN 978-1-85437-872-9, p. 248.
Hoek, Els (redactie; 2000) Theo van Doesburg. Oeuvrecatalogus, Bussum: Uitgeverij Thot, ISBN 90-6868-255-5, cat. 621, p. 246-248.